E caso di instalacion di Palapa na Mangel Halto tabata den e ultimo luna cu a pasa un topico controversial cu a mira decenas reaccion di usuario riba Facebook. Despues cu Aruba Conservation Foundation (ACF) a duna su reaccion inicial pa cu e situacion, reportera di Bon Dia Aruba a mantene contacto cu e organisacion cu mas pregunta tocante con ta sigui pa dilanti.

Manera nos a reporta extensivamente, e proyecto aki a cuminsa na 2022 caba como parti di un proyecto multianual bao di e gabinete anterior den areanan di Boca Catalina, Mangel Halto y Rodgers Beach, y a ser financia pa A.T.A., maneha pa un empresa ingenieria contrata, y a utilisa e experticio di conservacion di ACF pa recomendacionnan medio ambiental.

Aunke e proyecto tabatin como meta pa responde na e impacto cu bishitantenan ta crea riba e matanan di mangel como tambe e comunidad di Mangel Halto, e ehecucion di e trabaonan programa a causa preocupacion y rabia entre pueblo di Aruba.

ACF a splica den su reaccion inicial cu e proyecto tabata consisti di renoba e palapanan deteriora riba lama y riba e costa, e brug, e trapi, y ultimamente e dek, den un manera cu ta mas alinea na metanan di conservacion y sostenibilidad a termino largo. E motibo pa esaki ta pasobra a nota cu e aumento grandi di bishitante local y internacional na e area akinan a causa hopi daño na e mangelnan pasobra personanan tabata bay den e mangelnan pa asina busca sombra di solo, asina destrosando habitat di por ehempel e soldachi (Fiddler Crab), ta colga tasnan y serbete na e ramanan di e mangel, y ta laga atras mas sushi ainda den e raiznan di e mangelnan.

A pesar di a purba clarifica e situacion—al menos di nan banda—frustracion entre pueblo no por a ser calma. A nota cu esaki tabata pasobra ainda no a tende ningun contesta atendiendo e hecho cu tabata cobando den calichi. Varios usuario a nota cu esaki tabata e punto di preocupacion principal, pasobra uso di ‘heavy equipment’ y boramento den e calichi tabata visiblemente treciendo daño den forma di scheur den suelo y raiznan bao tera. Algun usuario a expresa nan preocupacion cu esaki, bisando cu e cracknan aki por stroba e fundeshi di casnan situa na banda.

Bon Dia Aruba a presenta e preocupacion aki na ACF, puntrando si di berdad e dañonan den e calichi por presenta un menasa pa e bisindario. ACF a clarifica cu naturalesa no a haya daño significante. E organisacion a agrega cu na varios ocasion a bishita e sitio y por mira cu e scheur cu tin ta den fundeshi anteriormente traha pa e palapanan, pues e ta den e cement y no den e calichi.

ACF tambe a duna mas detaye tocante con a prepara pa e proyecto aki, bisando cu a duna atencion na con sensitivo e area aki ta y tur punto a ser inclui den e rekisitonan general pa e contratista acepta cu e ta un area protegi cu regla, regulacionnan y standardnan cu ta goberna e area. Tambe, a duna di conoce cua area ta restringi of limita pa uso di ekipo. Segun e vocero ta bisa, mientras cu ACF tabata na haltura cu lo rekeri cobamento pa instala e fundeshi di e palapanan, no a comunica ki tipo di ekipo lo usa pa e cobamento.

Mirando e resultado di e proyecto, e vocero a informa cu ACF a dicidi di zorg pa trece un experto pa evalua henter e costa di Mangel Halto y otro areanan tambe cu ta mesun sensitivo bao maneho di ACF pa check nan siguridad pa naturalesa su mes y pa bishitantenan.

Pa loke ta e proximo stapnan pa protege e area natural di Mangel Halto, a splica cu algun luna pasa, ACF a rond af su plan di maneho marino, costal, y terrestre, y cu awor e ta den proceso di traha plan di ehecucion. E plan di maneho por lesa riba ACF su website (www.acf.aw).

Manera e vocero a splica, instalacion di palapa ta, manera a ser comunica inicialmente, berdad pa tin mas maneho di bishitante pa asina nan no haci uso di e mangelnan, pero a enfatisa cu esaki no ta cambia e fluho grandi di hendenan cu ta bishita e area.

ACF awo ta trahando riba diseño di borchi cu lo ser instala no solamente na Mangel Halto pero sino tambe na otro areanan di e Parke Marino, di cual Mangel Halto ta forma. A cuminsa na 2024 cu instalacion di borchi pa asina indica regla y regulacion di areanan protegi.

Pa sigui protege e mangelnan, a bisa cu mester sigui enfoca riba educacion y conscientisacion den nos comunidad. Pa cu esaki, e organisacion ambiental ta organisa diferente anochi informativo completamente gratis den diferente bario di Aruba como parti di su serie di ‘Naturalesa ta Papia’ unda matanan di mangel ta un topico crucial, mescos cu e yerba di lama y coral.

Tambe a sigura cu lo haci control regularmente den areanan sensitivo manera Mangel Halto. A splica cu actualmente e team di conservacion, specialmente e Marine Conservation Ranger ta pasa tur dia na tur Parke Marino, incluyendo MPA Sero Colorado, MPA Mangel Halto, MPA Oranjestad y MPA Arikok, pa controla. Tambe a menciona cu tin un ploeg di limpiesa cu ta pasa diariamente y ta tira bista riba e estado di sushedad den e mangelnan y ta haci limpi.

Den futuro cercano, e organisacion tin planea pa busca un ‘Coastal Conservation Specialist’, di ken su tarea lo enfoca riba e plannan di proteccion di sistemanan ecologico riba costa, incluyendo e rifnan.

Ora a puntra e vocero di ACF si a sinta na mesa atrobe cu tur partido envolvi den e proyecto aki, el a sigura cu na momento cu nan a ser informa di e situacion, tur partido a conveni pa pasa riba e detayenan di e proyecto.

E vocero ta clarifica cu pa cualkier proyecto cu ACF haci, semper ta conduci analisis di e impacto cu specialistanan di ACF. Y e caso di Mangel Halto no tabata un excepcion. Sinembargo, e ACF reconoce e yamadonan di ciudadano pa miho maneho, pues a compromete cu lo conduci analisisnan y monitoreo mas extensivo riba proyectonan cu ta ser haci cu un tercer partido. Cu esaki, ACF a agrega cu e ta mirando pa busca experticio di un ‘coastal engineer’

pa haci un evaluacion di e durabilidad di no solamente e costa di Mangel Halto pero otro areanan sensitivo tambe manera Fuente den Parke Nacional Arikok y e rifnan, cual tambe ta areanan protegi. E experto aki tambe lo duna conseho riba e habilidad di mantene e canal di awa na Mangel Halto habri, cual sa cera naturalmente den un tempo corto. E organisacion a enfatisa cu pa manten’e e canal habri ta importante pa e sobrevivencia di e Mangelnan Cora den e area.

Di e otro partidonan envolvi den e proyecto, esta Aruba Tourism Authority (ATA) y JEB Construction, Bon Dia Aruba no a haya ningun reaccion.