Hopi aña pasa un academico di Aruba a haya su doctorado cu un tesis interesante tocante e fenomeno surgiente di ‘boutique hotels’ en comparacion cu e tendencia anterior di construccion di hotel grandi di varios cien camber. Esaki basa, entre otro, riba e pensamento cu e preferencianan den e mercado global tabata cambiando den direccion di acomodacion turistico di escala menor, cu ta logra mihor trece e bishitante den contacto cu e ambiente y cultura local. No por bisa cu na Aruba mes e estudio na nivel PhD, di e actual director di Departamento di Infrastructura y Planificacion, a haya atencion, ni sikiera cerca e partido di su preferencia, actualmente miembro mayoritario di gobierno.

Esey no ta implica cu a traves di e añanan nos tras no a usa e termino ‘boutique hotel’ ora tabata conveni politicamente, pero di un maneho explicito den e direccion ey no por papia, tampoco durante e añanan cu e otro partido grandi tabata na mando. En general, enfasis a keda riba trece mas tanto posible hotel grandi pa nos isla, a pesar di e disgusto grandi den poblacion. Por recorda cu ta bay haci 30 aña caba cu e proyecto ‘Carrying Capacity’ di Camara di Comercio y otro organizacionnan a inicia.

Tur esey en vano pasobra den practica tur gobierno a keda busca amplia e base economico cu mas hotel grandi, di tal manera cu awor ainda tin miles di camber den pipeline di e tipo masivo aki. Mientras tanto, mundo no a para keto y a surgi e fenomeno di acomodacion alternativo, manera describi den añanan anterior den e estudio menciona, den diferente formato chikito y mediano. Esaki a inicia na Aruba tambe, pero manera semper no danki na, mas bien a pesar di gobierno. Y manera na otro parti di mundo, e sector aki a conoce un crecemento hopi prospero, te bira un parti sustancial di nos sector turistico.

Actualmente nos ta tende bastante critica tocante e sector aki, unda ta necesario distingui diferente aspecto cu no ta toca tur parti di e sector. Un critica general ta cu tin un parti di e sector cu no ta paga impuesto. Esey ta berdad y tumando como punto di salida cu tur empresa mester paga loke nan debe, mester impone ley. Pero…, ta ken mester cobra? No ta gobierno? Den e caso aki gobierno ta cobrando parti di e sector aki, especialmente esnan cu a bin dilanti nan mes pa declara nan asuntonan. Nan tambe ta wardando ansiosamente ki dia e gobierno ‘dejado’ aki ta bay haci su trabao pa crea e mesun ‘level playing field’ pa cual hopi ta sclama, di hotel grandi te na acomodacion di par di camber.

Otro critica ta cu e sector lo ta un menaza pa mercado di vivienda local. Esey ta parcialmente e caso. Ta berdad cu tin compra agresivo tumando lugar di tereno y vivienda cu ta converti den acomodacion turistico, hopi biaha tambe den man di stranhero cu tin e capital pa ofrece prijs exagera pa un propiedad, afectando asina e mercado local. Si ta kere cu ta oportuno, o hasta necesario pa actua contra esaki, ta ken mester haci e trabao ey, e sector mes, o gobierno? A proposito, e escasez grandi di vivienda ta pa esnan cu no por traha o cumpra un cas, pasobra nan no tin e recurso pa esey, cu ta mas di dos tercio di nos poblacion. Pero esey ta otro discusion.

Tambe den e sector alternativo aki tin hende local cu ta inverti nan propio capital, core nan propio riesgo y ta pone nan propio sudor pa crea un acomodacion atractivo, cu ta cay bon den e definicion di ‘sostenibilidad’, tambe pasobra contrario na e acomodacion grandi nan no ta exigi tanto importacion di labor na e nivel mas abao di mercado. Cada empleado cu ta drenta nos pais na nivel di salario minimo o un poco mas, ta contribui na seguro social hopi menos cu nan ta costa; e resto, anos ta pone… Esey ta un argumento grandi y valido pa no sigui habri hotel grandi cu ta keda aumenta peso riba nos infrastructura social.

En general, grandi como chikito por emplea trahador ilegal, y pa resolve esaki, por ripiti atrobe: unda control gubernamental ta keda? Nos autoridadnan hudicial por informa comunidad ta cuanto persona indocumenta nan a saca aña tras aña, y cuanto dunador di trabao a haya un multa pa esaki? Casi ningun, berdad? No mester nomber, simplemente cifra. Nos sa cu nos no ta haya e cifranan, pasobra lo sali na cla cu te awe tin un maneho di ‘bay suave’ cu empleador cu ta usa ilegal.

Tambe ganashi di e empresanan chikito mas tanto ta keda na e pais y no ta ser exporta manera den e caso di e corporacionnan grandi, cu ademas tin bon areglo vigente cu ta percura cu practicamente nan no ta paga impuesto riba ganashi. E chikitonan ta paga nan winstbelasting completo pasobra tanto posibilidad di excencion no tin.

Ademas, nos a kere cu lo tabatin un maneho gubernamental pa faborece empresa chikito y mediano; no ta pesey nan a caba di ‘legaliza’ e prestamo nan un fundacion Hulandes cu tin como meta apoya empresa mediano y chikito cu prestamo? O nos mester conclui cu pasa placa pa e fundacion, ta esey ta henter e maneho? En todo caso, ta bira tempo pa gobierno dicidi cual ta e menaza mas grandi pa desaroyo sostenible: empresa chikito/mediano o mas monstruo di tanto piso di cenetenares di camber pareu.