Gobernacion ta dunando señal positivo di elimina trabao financiero atrasa. E siman aki parlamento por a aproba e cuenta anual di Pais Aruba, pa aña 2019. Ademas, tin e bon noticia cu e cuentanan anual te aña 2024 ta na Contraloria General (Algemene Rekenkamer) pa nan evaluacion. Cu esey ainda nos no ta unda nos mester ta como pais. Ainda nos ta core e riesgo di keda pega den e situacion cu cada cuenta anual den futuro ta bira un storia cu e mandatario responsable mester conta, no di exito sino di lamento y excusa cu “no a logra caba trabao na tempo”.
Nos por aplaudi e esfuerzo grandi cu a haci pa yega unda a yega awor, pero esey riba su mes ta indica e debilidad cu ainda a keda. Nos ta keto bay den teritorio di gobernacion cu por tipifica como ‘masters of crisis management’, mientras cu nos mester por yega unda no ta necesario aplaudi ningun hende mas pa nan esfuerzo, sino cu ta considera tur e labor aki como algo simplemente normal. No cu nos no ta aprecia e trabao haci, pero e no por keda como labor di ‘bombero’, cu ta bay paga e candela mas grandi, mas urgente.
Y pa logra esey lo mester percura pa nos tin suficiente capacidad administrativo financiero, loke absolutamente no ta e caso ainda. Un factor importante den e asunto aki ta cu no por mira cuenta anual como un topico separa; e ta intimamente liga na e otro aspecto di administracion financiero, esta e proceso di preparacion y presentacion di presupuesto. Un simple vista riba e agenda anual ta mustra nos cu no ta posible pa continuamente tin e mesun equipo financiero trahando riba reportahe financiero di e aña anterior y tambe riba preparacion di presupuesto. E proceso di e ultimo aki ta cuminza tempran den aña cu presentacion di e ‘wenselijkheidsbegroting’ di ministerio y departamento cu ta cay bao cada un di nan. Despues ta sigui nan version definitivo di ministerio/departamento, pa por tin e promer presentacion di e ley di presupuesto na e conseheronan, Raad van Advies y CAft. Esaki mester tuma lugar na tempo pa por cumpli cu e presentacion di e propuesta di ley na parlamento, pa mas tarda fin di augustus. Mientras tanto, e cuadronan financiero gubernamental mester produci e reportahe di cada trimester. Claro cu tur e labor aki mester ta basa riba un sistema administrativo digital di calidad, di cual por comproba awor cu trabao ta avanzando, pero tin parti di e sistema cu lo keda cla na 2026 y talvez despues.
Banda di esaki ta keda e problema di capacidad laboral di nivel halto, cu den e dianan aki ta haya atencion atrobe a traves di e excepcion di salario halto, surpasando e norma estableci pa e ordenanza encuanto limitacion di salario halto den gobernacion y entidadnan liga. Nos punto di vista aki ta simple: si gobierno ta haya responsable pa haci excepcion den e caso ey, di AAA NV, anto lo ta bon pa haci excepcion tambe den e casonan dentro di gobernacion mes, unda experticio excepcional ta indispensable. Aki tin un argumento adicional: si gobierno mester paga accountant externo loke mercado ta exigi, pakico no ta contrata experticio di igual nivel pa percura pa e reportahe cu e accountant externo ta bay revisa, y paga e salario corespondiente? Si ta duna debido importancia na e administracion financiero, anto mester percura pa drecha henter e trayecto, den tur su componentenan: e departamentonan di finanzas y di impuesto/aduana, Centrale Accountansdienst y Rekenkamer. Ta parce nos preferible di usa e fondonan necesario pa esaki, envez di keda scucha excusa y lamento politico cu no ta logra mehora henter e trayecto.
Ademas, nos tin e precedente di e contratacion di conseho huridico caba. No ta dificil pa nos recorda cu den pasado recien a yega di paga cierto bufetenan di abogado suma miyonario pa nan labor. Pa evita mal comprension: nos no ta discuti si e pagonan ey tabata hustifica of no; e punto ta cu tabata considera cu nan labor tabata indispensable y por lo tanto a paga nan loke ‘mercado ta exigi’.
Tambe nos tin e experiencia di servicio digital cu ta costa sumanan miyonario pa construi e sistemanan necesario, entre otro y hustamente pa e procesonan administrativo-financiero di cual nos ta papiando aki.
Den e proceso di mehoracion nos ta topa cu otro ‘bottleneck’; esey ta e capacidad huridico specializa di legislacion. Un simple vistazo den e reportahe di ehecucion di e Landspakket ta duna nos un impresion con falta di capacidad huridico ta influencia avance di e legislacion cu den hopi caso ta indispensable. Hecho ta cu ta trata di experticio specializa pero cu no ta disponible riba mercado; ta gobierno mes, a traves di colaboracion cu gobierno di Hulanda, por percura pa resolve problema di suficiente capacidad huridico. E falta di capacidad aki tin su consecuencia tambe pa trabao di parlamento. No ta trata di e leynan grandi, pero hopi adaptacion di ley existente ta keda tarda varios aña pasobra den e prioridadnan cu mester establece nan no ta yega na turno.
E impresion ta cu te awor e avancenan den mehoracion ta sucediendo mas bao di presion Hulandes, envez di ta apoya pa conviccion politico general. Esey nos ta conclui di e poco interes politico pa e avancenan di e proceso aki. No ta scucha comentario o critica riba progreso, o falta di esaki, y no ta ripara cu ta invita un mandatario pa duna cuenta tocante esaki. Suficiente punto di preocupacion ainda…



