editorial 2_15_1.jpg

Recientemente nos por a tende  e comentarionan di SVb y DIMAS tocante e cantidad alarmante di stranhero cu permiso cu di un of otro forma ta permiti traha aki na un dunado di trabao conoci pa autoridadnan, cu sinembargo ta logra keda sin paga nan impuesto riba salario, y e primanan pa AZV y SVb cu ta bay hunto na Servicio di Impuesto. Esaki no solamente ta un perdida pa gobierno.  E ta tambe un inhusticia contra e dunado di trabao cu si ta paga impuesto y prima, y ta haya competencia des leal di e empresario no cumplido aki. Y tur esaki pasobra gobernacion no ta cumpli cabalmente cu control riba tur empresa, sin distincion politico o di otro indole.

Nos a yega di comenta anteriormente caba den e editorial aki cu esey no ta nada straño, si conoce e nivel pesimo di colaboracion entre entidadnan gubernamental, cu ta parce manera isla riba nan mes. Cu awor den e caso concreto aki tin un boluntad pa coopera, esey ta di aprecia, pero e ta ‘long overdue’. Nos ta bisando cu den tur e añanan aki no a sucede nada anto pa haya un miho bista riba e asunto? Esey no ta asina. Entre otro nos a haya introduccion di e ley riba ‘ketenaansprakelijkheid’ cu ta obliga tur contratista mayor, cu tin sub contratista trahando pe, pa duna cuenta di tur nan asuntonan y caso dado, hasta termina responsabel pa nan. Esey ta mustra masha ‘tough’ y asina tambe tabata e reaccionnan di e politiconan cu a kere cu ta masha cos nan a logra pa nos. Aparentemente nan no a scucha comentario di expertonan , cu a laga sa cu esaki no ta nada mas cu pone mas presion riba e contratistanan grandi, cu ta esnan cu semper mester duna cuenta, simplemente pasobra  nan ta conoci den e sistema.

Pero, segun e expertonan aki, e sistema no ta drecha si no tin un esfuerso conhunto di e entidadnan gubernamental cu ta maneha dato di empresa y nan trahadonan, pa purba di haya bista riba e otro parti di e mercado unda tin empresa mas chikito cu ta opera sin nunca paga nada. E practica aki ademas tin como consecuencia cu e fondonan no ta haya e entradanan cu nan mester tin y e trahado no ta sigura, si ta trata asunto di seguro social y medico. 

Riba tur esey a bin introduccion di e seguro obligatorio di pension pa tur trahado den sector priva na inicio di 2012. Tur hende tabata di acuerdo cu esaki tabata algo grandi pa e trahado aki cu pa un gran parti no tabatin nada banda di su AOV na final di su carera laboral. Pero, ken realmente mester controla ken ta paga y ken no? Segun e ley, e supervision di e ley aki ta na encargo di ministro di Finanzas, cu pa e tarea aki mester nombra e funcionarionan publico cu ta encarga cu esaki. Nos no sa con ta para cu esey, pero nos tin miedo cu esey lo no ta hopi miho cu e situacion na otro instancianan cu tin di haci cu registracion di empresa y nan personal. Nos por referi por ehemplo na e no cumplimento hopi halto cu tin cu  BBO, cu e ministro mes a yega di trece dilanti. Apreciando su frankesa den esaki, lo ta bon pa duna un bista riba e grado di cumplimento cu e areglo di pension obligatorio aki, cu mester bay man den man cu cumplimento di e otro aspectonan (AZV, SVb, loonbelasting).

Kico ta e situacion problematico di e momento aki? Mientras cu cada institucion pa nan mes ta registra empresa y dato di nan personal, realmente nan no  sa kico e ‘bisiña’ tin, pasobra practicamente no tin intercambio di informacion. Cu awor SVb ta tuma rienda pa cuminsa haya informacion di otro entidad gubernamental ta di aprecia, pero e ta algo cu mester a sucede hopi aña pasa caba. Como binti aña pasa caba a cuminsa e prome intentonan di ambtenaarnan consciente pa yega na intercambio di informacion digitalisa sistematico pa tur instancia haya un bista mas completo riba e mercado. E intentonan a keda na intento y a haci cu tanto aña despues tin apenas un par di iniciativa timido pa set up informacion cu por beneficia nos tur. E ta beneficia gobernacion pasobra nan tin mas informacion y mas empresa cu ta cumpli, e empleadonan ta satisfecho pasobra ta cumpli cu nan obligacionnan y nan ta sigura. E ta beneficia tambe e empresa cu ta conoci henter su bida caba cerca tur instancia, y cu ta haya competencia inhusto di esnan cu ta opera ilegal pagando nada y por ofrece miho prijs pa mesun trabao. 

Por ta cu e problema no ta sinta den e aparato gubernamental, sino mas bien na nivel politico. Ken a yega di tende un politico papia di ataca e problema aki? Den trinta aña di gobernacion autonomo casi nunca. Tanten e no subi agenda politico, lo no tin presupuesto tampoco y nos ta keda sin un ‘level playing field’ pa sector priva.