E decision historico cu a cay condenando estado Venezolano pa e abuso y secuestro cu Linda Loaiza López a experiencia – cual te ainda no a haya un ehecucion – tambe tin consecuencia pa Aruba. Segun Suzette Kock di FHMD, e huicionan di cortenan di derecho humano tur ta conecta y ta ‘papia mesun idioma’. Asina por conclui cu si un estado no permiti ehercicio di derechonan humano y libertadnan fundamental den su teritorio, maske ta pa actuacion di hende priva ta stop esaki, e estado ta finalmente responsabel.

Diamars ultimo durante un evento organisa pa Facultad di Ley (FdR) di Universidad di Aruba, hunto cu e estudio Social Work and Development (SW&D) y Center for Lifelong Learning (CLL) y Fundacion pa Hende Muhe den Dificultad (FHMD) a tene un sesion di Q&A via Skype cu e abogado Venezolano Linda Loaiza López kende a lucha, despues di wordo secuestra inhumanamente, tortura y abusa sexualmente pa Giovanny Chicco Salas pa hiba su caso dilante corte di derecho humano interamericano.

Despues di pasa den un experiencia traumatico asina, Loaiza a sinti un impulso pa bringa pa su derecho y tambe pa derecho di e hopi victimanan cu ta cay pa abuso a base di genero. Loaiza a studia ley y a bira abogado di derecho humano y tambe a lanta un fundacion pa yuda hende muhe cu a yega di pasa den abuso sin por a haya husticia. Despues di 17 aña cu su persona a pasa den e experiencia traumatico aki, el a logra haya (den cierto sentido) husticia y Corte Interamericano di Derecho Humano, cual a dicta cu estado Venezolano ta condenabel pa e fayo structural di a laga loke a pasa Loaiza pasa. Esaki tabata un decision historico unda entre otro ta dicta cu pa actuacionnan di individuonan, no solamente den posicion oficial gubernamental pero tambe personanan priva, un estado ta finalmente responsabel.

FHMD: Hende muhe sin status regular ta hopi vulnerabel.
Durante e anochi un panel di expertonan local, consistiendo di Lianne Pieters, abogado, Suzette Kock, abogado tambe pero alabes presidente di FHMD y finalmente Ryçond Santos do Nascimento kende ta experto den ley constitucional y ta docente na UA. Kock a comparti cu audiencia su experiencia extenso di 24 aña den un ramo di violencia a base di genero: violencia domestico. “Nos a yega di tin un caso unda un mucha muhe Venezolano a wordo bendi pa su tata na un homber Arubano. E homber a wanta e mucha muhe catibo na su cas y e no tabatin mag di sali y el a keda aya pa basta tempo, henter e ora wanta sunu pa asina preveni cu e por sali. Un dia e homber a haci un fout y el a sacpa. Manera bo por premira, e mucha muhe tabata ilegal y e ora ey tabatin miedo di haci denuncia. Maske bo ta ilegal, bo tin e derecho di haci denuncia. Eventualmente el a dicidi di bay bek y sigur el a wordo bendi na otro persona.”

‘No tur polis ta ehecuta exigencia di mester raporta caso.’
Publico presente na cierto momento a puntra Loaiza si despues di su accionnan el a nota cu tin mas denuncia of tin mas abusado cu ta condena. El a menciona cu e denuncianan a hisa si, pero cu no a nota mas condena. “E aña aki ta e pio aña pa loke ta trata femicidio”, Loaiza a bisa. Nan no tin data oficial, pasobra gobierno no tin un politica serio di conteo. Nan ta monitor por medio di media en bes, pasobra no tin cifra oficial. Na su turno Pieters a menciona cu Aruba tambe tin posibilidad pa hiba casonan grave manera di Loaiza corte, pero mirando cu Aruba no ta partido den Organisacion di Estadonan Americano (OAS), esaki mester bay via e sistema Europeo, esta Corte Europeo di Derecho Humano (CEDH).

Den FHMD su experiencia, desde cu e ex Procurador General Alexander van Dam a sinta, a cuminsa mira cambionan positivo. Antes tabata tiki caso so tabata yega dilanti hues, pasobra mayoria caso no ta keda raporta mes y esunnan cu si ta haci denuncia ta caba na un TOM-zitting (servicio comunitario). Hasta Kock a nota cu actitudnan di huesnan a cuminsa cambia, unda antes tabata keda haci pregunta ‘inncesario’ cu ta re-victimisa e victima, aworaki e ta nota cu huesnan tin mas empatia, maske nan trabou mester ta basa riba ta obhetivo. Sinembargo asina mes FHMD ta nota cu ‘no tur polis’ ta ehecuta e cambio cu ta exigi polis pa haci denuncia ora nan constata cu tin violencia of abuso ta tumando luga na un hogar.

Santos do Nascimento mientrastanto a subraya cu pueblo mester cuminsa tuma mas accion via activismo pa asina bin un cambio berdadero. Esaki el a menciona den cuadro di loke a puntra Loaiza, si e echo cu mayoria biaha no ta tuma accion pasobra hende den poder tradicionalmente ta hende homber, pa cual Loaiza a bisa cu e sociedad ‘machista’ tin un efecto riba esaki. Santos do Nascimento a argumenta cu si ta warda pa pasa leynan of otro reglamentonan, esaki nunca lo cambia.