E siman aki Ministerio Publico a publica cu den luna di december lo trata cinco caso di violencia relacional den cual sospechosonan ta enfrenta cargonan pa maltrato di nan pareha, den algun caso varios biaha y cu heridanan grave como consecuencia. En conexion cu esaki, e instancia tambe ta adverti y ta denuncia actonan di violencia relacional, cual ta parce di ta un topico cu ta keda relevante den nos comunidad.
E instancia ta subraya e distincion entre violencia relacional y violencia domestico, splicando cu e termino ‘violencia relacional’ ta reemplasa e esun di ‘violencia domestico’ pa mustra cu ta trata di violencia den famia of pareha, sin importa si e ta pasa den cas of no. E tipo di violencia aki por ta fisico, sexual, emocional, psicologico y verbal, ademas di inclui tambe persiguimento (stalking) y menasa. Tanto hende muher, homber, menor di edad y hende grandi di edad por cay victima of resulta di ta sospechoso, manera OM a adverti.
E topico di violencia relacional—y violencia en general—ta un topico cu a ser cubri den pasado pa Bon Dia Aruba. Den e ultimo añanan, violencia ta mustrando su cara mas frecuente entre e poblacion di Aruba. Nos ta keda mira incidentenan surgi sea den medionan di comunicacion of red social, specialmente pa loke ta trata problemanan entre pareha cu sa resulta den un confrontacion violento unda frecuentemente hende muhernan ta haya mas daño.
Den nos investigacion na 2023 tocante violencia riba nos isla, Bon Dia Aruba a referi na estadisticonan disponible di CBS Aruba tocante crimennan violento, cual ta mustra cu abuso y agresion ta e di 3 crimen mas dominante riba nos isla. Durante e periodo di cuarentena na 2020, e rapport a mustra cu e sorto di crimen aki a reduci bastante, pero pa 2021, crimen a aumenta atrobe significantemente: Tabatin 17 caso di homicidio den 2020 y esaki a casi reduplica na 2021 cu 33 caso. Na aña 2020, tabatin 25 caso di abuso of actonan di agresion; na 2021, esaki a aumenta pa 32 caso. E luna aki, Bon Dia Aruba a acerca Fundacion Contra Violencia Relacional, cual ta ofrece servicionan di ayudo holistico pa victimanan di violencia relacional y ta haci campañanan di conscientisacion tocante violencia relacional. Segun un vocero a splica, ta mirando un aumento den casonan compara cu den e ultimo añanan. No ta cla si esaki ta conecta na un aumento den violencia of si victimanan ta mas dispuesto pa entrega keho.
A pesar di e aumento, mester nota cu esey ta solamente e “tip of the iceberg”, pasobra asina mes hopi caso no ta ser registra of victimanan no ta entrega keho na Polis. De hecho, e probabilidad cu casonan di abuso relacional no ta drenta cerca polis ta mas halto compara cu otro tipo di violencia pasobra mayoria biaha, e victima di e abuso ta haya nan mes den un situacion di indoctrinacion of miedo. Pa e motibo aki, nan ta menos dispuesto pa entrega keho cerca polis.
Pa loke ta encera e kehonan cu si ta drenta, slachtofferhulp ta ser envolvi pa un protocol standard den cual e victima ta hiba e victima dokter, specialmente si nan tin herida of golpi. Despues ta avis’e pa no bay back cas, ya cu e chance ta grandi cu e lo sufri di abuso atrobe. Tambe ta conseha pa nan keda na un centro di hende muher, por ehempel e Fundacion Contra Violencia Relacional, pero te aki e hurisdiccion di slachtofferhulp y polis ta yega: Victimanan tin derecho pa scoge pa nan mes, y pues no por forsa nan pa no bolbe cas.
Den pasado, Cuerpo Policial tabatin un limite di hurisdiccion ora ta trata di kehonan di abuso domestico of violencia en general. Den e articulo di ‘Eenvoudige mishandeling’, polis no tin hurisdiccion pa sigui trata un caso si e agresor no wordo “op heterdaad aangehouden”. Den otro palabra, si polis no gara e agresor den e acto, nan no lo por sigui cu e keho. Afortunadamente, e ley aki a wordo modifica.
Desde aña 2022, Ministerio Publico ta aplica e directiva “Aanwijzing Relationeel Geweld”, den cual ta regula e actuacion di Polis y Husticia. E directiva aki ta enfoca riba reconoce, stop y preveni violencia relacional, y riba aumenta e disposicion di e victima pa haci denuncia na Polis. Na mesun momento, ainda ta existi e buraco den proceso huridico pa loke ta tratamento di e casonan aki. E instancia ta splica cu casonan menos grave ta ser trata den loke ta yama TOM-zitting, cual ta referi na tratamento di e caso sin intervencion di un hues. Aunke a informa cu casonan severo ta bay sin excepcion dilanti Corte, frecuentemente no ta duna castigo of no ta duna castigo adecua.
Manera Bon Dia Aruba a reporta na 2023, den mayoria caso, fiscal ta laga e agresor bay cu ‘voorwaarden aangebonden’, kiermen cu e agresor tin cu solamente mantene na cierto rekisitonan pa un cierto tempo. Casi nunca ta distribui castigonan completo pa agresornan. Den casonan unda polis ta keda ricibi keho tocante e mesun persona, ta desplega polis di bario pa asina papia cu e famia di e agresor. Castigonan mas pisa casi nunca ta cay. Muchanan tambe ta keda victimanan principal den casonan di violencia relacional. Manera OM ta splica, hopi biaha nan ta testigo di violencia den cas y ta sufri di e consecuencianan.
E problema principal di loke ta trata atendiendo violencia relacional ta cu ainda e ta un tabu den no solamente comunidad Arubano, sino mundialmente. Manera a menciona, victimanan (mayormente femenino) sa keda keto di nan abuso pa via di miedo of indoctrinacion, cual ta señala un desigualdad di genero. Na Aruba, comunidad en general ainda ta opera bao di un mentalidad “machismo,” cual ta promove e idea cu hende homber mester mantene un aparencia of actitud tof—hopi biaha a costo di nan salud mental y desaroyo emocional. Como resultado, hopi hende homber ta keda depende riba uso di agresion of disociacion pa maneha nan emocionnan, cual historicamente ta resulta den daño generacional—specialmente pa hende muher y muchanan chikito.



