Aruba ta genera un total di 14 tipo di desperdicio y mester di colaboracion y compromiso di sector priva pa yuda maneha e material aki, cu por ta lucrativo como negoshi, pero mas cu tur cos yuda Gobierno soluciona e problema di dump di Parkietenbos. Minister di Transporte, Integridad, Naturalesa y Asuntonan di Adultonan Mayor, Ursell Arends a lansa otro campaña ayera, ‘pitch to switch’ pa asina haya e compromiso aki di sector priva.

‘Pitch to Switch’ ta parti di e campaña ‘Trash to Cash’ cu tin como meta pa cera dump di Parkietenbos y esey mester sucede e aña aki. Como tal, Minister encarga, Sr. Ursell Arends ta conta cu companianan existente y nobo pa presenta ideanan con pa haci negoshi cu e diferente ‘waste streams’ manera e mes ta yama nan. Aki e ta referi na e fluho di desperdicio y di kico e fluho aki ta consisti, cu ainda ta yega den volumen grandi na Parkietenbos.

“Nos mester ta honesto cu nos tin un problema grandi cu Parkietenbos – y Trash to Cash, hunto cu sector priva lo yuda soluciona e problema aki. Nos tur a contribui na e sero cu tin awe na Parkietenbos. Nos tur a contribui na crea desperdicio cu na final ta caba na e dump di Parkietenbos. Nos tur como Arubiano, tin un palabracion y compromiso civico pa cu e bario di Parkietenbos y p’esey e iniciativa Trash to Cash.”

E Minister a splica cu na momento cu a lansa e campaña, a habri e website cu e mesun titulo, esta trashtocasharuba.org unda a haci yamada na individuo, companianan y ‘start ups’ cu “tin un idea con pa maneha of ‘take ownership’ manera nan ta bisa na Ingles. Pasobra si kier paga e candela mester stop di ‘fuel’ e,” Arends a enfatisa.

E obhetivo ta pa redirigi e sushi cu awor ta bay pa Parkietenbos, recicla y reduci esaki y si por, hasta exporta e tipo di desperdicio aki.

Evento di idea

A haci un yamado na tur hende cu tin un bon idea con mester maneha e fluho di desperdicio aki cu ta bay Parkietenbos pa participa na e campaña y aplica yenando un formulario riba e website. Tin un rekisito di un video di dos minuut unda ta ilustra kico e compania ta haci y cua ta e desperdicio cu ta kere cu e compania of individuo ta mira posibilidad pa tuma encargo di dje.

Mester conta di e modelo di negoshi cu ta propone y unabes cu ricibi e videonan aki, e team di experto lo analisa e idea y a base di e proposicionnan lo scoge ken lo haya oportunidad pa ‘pitch’ nan idea. Esaki lo ta riba 22 di Maart y esaki lo ta un evento cera, ya cu mester proteha e propiedad intelectual di tur cu ta bay presenta nan idea. Un panel di experto lo analisa tur e presentacion y “nan lo duna nan conseho na Gobierno cua di e companianan nan ta recomenda pa tuma ‘ownership’ di e desperdicio.”

Esaki ta un forma cu segun Minister Arends mester atende cu e problema di dump di Parkietenbos, cu ta un problema di comunidad crea pa comunidad, pero conhunto cu sector priva lo soluciona esaki.

“Loke ta importante pa tur hende pensa riba dje ta ‘people, planet and prosperity.’ Ora ta papia di ‘people,’ ta papia di ciudadanonan di Parkietenbos y nan salud. Ora ta papia di ‘planet,’ mester pensa cu e dump ta rondona pa dos area di mata di mangel y mester duna naturalesa e oportunidad pa regenera su mes. Y ora di papia di prosperidad, tin un balor economico tras di desperdicio. Cada ciudadano mester asumi responsabilidad y reconoce cu tin un oportunidad tras di e desperdicio cu nos ta produci y sector priva tin e ideanan caba di e balor economico y crea prosperidad pa nos comunidad.” Arends a urgi pa tur hende y compania cu tin idea pa entrega esakinan te cu 8 di Maart proximo. “Nos ta conta cu bo participacion. E compromiso ta di mi, di bo pa cera Parkietenbos e aña aki. Riba Presupuesto 2022 lo percura cu tin e fondonan necesario pa atende cu Parkietenbos y esaki ta e compromiso cu nos tin cu cada ciudadano.”

Con ta sigui

E evento di ‘pitch to switch’ ta esencial pa crea otro procesonan, por ehempel pa evita cu tairanan ta bay dump y a cambio ta haya otro uso, kizas hasta pa exportacion. Tin compania na Aruba caba cu ta traha cu plastic, mientras cu e sushedad ‘berde’- cu ta matanan di cura of mondi rosa cu ainda ta bay dump – tambe lo haya otro destinacion.

“Ta bay tin desperdicio cu no por recicla, pero ta bay duna oportunidad pa exporta nan. P’esey ta haci yamado na sector priva pa participa, pa asina identifica cua ta e companianan miho ekipa pa haci e trabao.”

Tarea di Gobierno e ora ta pa percura cu tin un cuadro legal pa e desaroyo aki, pa asina e companianan aki por maneha e desperdicionan. Na e momentonan aki Serlimar ta legalmente responsabel pa recogemento y procesamento di desperdicio. “Serlimar lo keda responsabel pa recogemento di sushi, pero e procesamento lo ta conhunto cu sector priva, dunando nan oportunidad pa crea solucionnan duradero y sostenibel pa nos isla.”

E desperdicio cu no por keda procesa pa sector priva, lo keda bay pa Ser’i Teishi, empaketa y dera bao tera, e Minister a splica. “E minimo di desperdicio lo bay pa Ser’i Teishi cu ta un landfill sanitario. Segun ROPV, esey ta e area asigna.”

Aruba ta sushi

Bureau City Inspector a informa e Minister cu a tuma nota di mas dump ilegal rond di Aruba. Arends a bisa cu den henter e cadena di control, e instancia aki lo haya e hermentnan necesario pa actua y crea conscientisacion pa stop e practica di benta sushi den mondi. Bureau City Inspector a entrega un lista di necesidad y e Minister a sigura cu di su banda, e lo percura pa duna tur apoyo pa asina e ekipo por haci e trabao.

Cuadro legal

Bon Dia Aruba a tuma contacto cu un specialista den legislacion pa mira con lihe e proyecto aki lo keda realisa, mirando cu henter e cuadro legal ta basa cu Serlimar ta responsabel. “No ta mucho cla con mester lesa e proposicion di Minister. Pasobra e pregunta ta ken ta bay ta responsabel pa e tipo di desperdicio. Si e compania no por haci su trabao, ken ta asumi e responsabilidad? Mas ainda, e proceso di legislacion ta uno compleho, pasobra mester di huristanan di legislacion specialisa riba e tema,” ta locual a bisa Bon Dia Aruba.