Si un dia conmemorativo di e politico mas destaca di historia di Aruba mester tin algo sensato y fructifero, lo ta cu nos no ta celebra solamente pasado, pero ta dedica tempo tambe na futuro, den e espiritu cu e lider fayeci lo tabata desea. Nos no a sinti tanto e inspiracion ey, pero esey no ta kita cu nos por elabora riba loke esaki por encera.

Y ora nos ta evalua kico ta e cosnan cu nos por aspira drecha pa futuro, no por tuma na cuenta solamente e ambicionnan cu e politico destaca a trece dilanti, sin kita e merito cu nan a resulta di tin pa Aruba, den e ultimo decadanan unda Aruba a busca su mes destino, liber di e demas islanan Hulandes den Caribe. Kico nos kier bisa cu esaki? Cu nos sistema politico no a nace na 1986. Partido politico como instrumento di gobernacion a haci nan entrada hopi antes caba. Y cu e entrada di partido politico a surgi tambe e aspectonan malo, manera organizacion di persona segun nan relacion di dependencia y fidelidad, cu a crea pa 1986 caba e sistema di patronahe, unda voto ta ser traduci den beneficio di diferente indole, manera empleo den aparato gubernamental y preferencia den otro beneficio cu gobierno por duna, di tereno pa cas o empresa, permiso di diferente tipo, etc. E sistema ey, cu ta uno di produccion constante di trato no igual di ciudadano, no a drecha den e añanan di ausencia di e lider grandi, al contrario.

Aruba a logra haya un ruta cu a conduci na exito economico grandi, cu a causa nos poblacion bira dos biaha e tamaño cu e tabatin na 1986, y tabata presenta nos continuamente como e exito di desaroyo economico/turistico mas grandi di nos region. Den e elogio ey poco biaha tabata bin dilanti e desbentahanan cu e desaroyo ey a trece pa nos. Esey no solamente den e efectonan negativo pa loke ta nos problemanan demografico y di mantenimento di nos seguro social, y e consecuencianan ambiental riba tera y den lama, entre otro, sino tambe pa loke tabata e problemanan di gobernacion adecua, cu a traves di añanan no a mustra mehoracion. Esey riba su mes no tabata nada straño, pasobra na mes momento Aruba tabata dal e promer pasonan den gobernacion propio, mientras cu e comunidad expandiendo rapidamente tabata exigi respuesta mas rapido y mas contundente. Tin varios asunto den cual nos por ripara cu ainda no tin un respuesta gubernamental diligente riba nan, y ta parce cu ta sinta warda, riba ken? Nos no sa, en todo caso Corsou no t’eymas pa tuma decision pa nos, manera tabata antes, pero no ta net esey nos, cu nos razon, tabata rechaza?

Un bon ehemplo di esaki ta e manera cu ta tratando e asunto di e sistemanan di purificacion di awa sushi, unda te awe ainda aparentemente no tin pura pero ta ignorando e hecho cu e situacion a bira bastante urgente, y no ta un situacion cu recientemente a bira conoci, pero ta un storia largo di desinteres y negligencia di gobierno(nan). Esaki no ta e unico caso di obra di infrastructura cu no ta haya e debido atencion, te ora awa ta bay pasa hariña, pa de repente lanta un mandatario cu ta duna e impresion cu pueblo mester ta agradecido cu e ta bay haci algo… E no ta cobra salario anto? Y mientras tanto ta sigui construi mas hotel, y gran parti di construccion ta tumando lugar den e areanan cu ta usando e sistema di purificacion pa awa, haciendo proximamente e situacion mas dificil ainda.

Y tur esaki ta tuma lugar, mientras tin placa pa inverti. Gobierno a bolbe haya critica (di CAft), cu tabatin un suma sustancial pa inversion riba presupuesto (2022), pero te cu september di aña pasa no a usa casi nada di esey. A baha e suma di Afl. 38 miyon paa Afl. 24 miyon, di cual te cu september a usa solamente Afl. 6 miyon, y cu e probabilidad cu den ultimo tres luna no ta bay usa tanto tampoco. E pregunta ta si gobierno ta usando inversion como ‘sluitpost’ pa yega na e suma acorda di deficit riba presupusto, mientras no ta ni papia mes di e proyectonan cu supuestamente mester a tuma lugar cu e placa ey.

Riba tereno di mehoracion di gobernacion nos ta canando atras compara cu e otro islanan y Hulanda. Den e dianan aki a surgi atrobe un discusion tocante institucion di un Ombudsman, pa cual algun aña pasa a aproba un ley caba, pero asina mes no tin avance, ni den realiza e instituto aki, ni den e cambio di Constitucion cu mester pa e Ombudsman bira un alto colegio di estado. Sin embargo, no mester warda riba cambio di Constitucion pasobra funcionamento debido di e Ombudsman ta depende primordialmente di e actitud positivo di poder legislativo y ehecutivo. Cambio di Constitucion segun nos no ta bay tuma lugar nunca, pa falta di consenso den e asunto. Ta parce nos cu e bon voluntad pa duna Ombudsman su espacio no ta existi, talvez si cerca un minoria. E motibo ta parce nos obvio: e ciudadano ta haya un otro lugar pa hiba su kehonan, loke no ta cuadra cu mantene e sistema di clientelismo, unda e ciudadano ta obliga di ‘shop’ cerca gobierno mes. Principalmente e partidonan grandi ta mantene e sistema, den aparente comun acuerdo, nunca pronuncia, pero practica ta mustra esey.