editorial 2_15_1.jpg

Awe, 26 di juli, ta celebra Dia Internacional di Mangel. Pakico un dia internacional pa e tipo di mata aki? Pa enfoca atencion mundial riba e menasa cu e mata aki, cu ta crece den zona na costa den practicamente tur pais tropical, ta sufriendo. Ya caba e desaster causa pa hende den e reservanan forestal di mangel ta hopi grandi. Y entre e menasanan aki nos por conta contaminacion cu desperdicio kimico y di otro tipo, deforestacion, pesca demasiado intensivo cu ta caba cu e especienan di pisca, cangreu, cabaron, etc. cu tin e reserva di mangel como teritorio pa procrea. Tambe e mangel ta duna oportunidad na hopi diferente tipo di parha pa traha neishi y mantene nan mes. Mangel ta crece den areanan di costa cu ta keda abao, incluyendo area cu ta saliña o moeras, cu entrada di awa salo for di lama como tambe awa di yobida cu ta bin costa y keda stanca. Mangel ta crece riba rif tambe y ta un habitat hopi importante pa bida marino cu ta uza esaki como area protegi contra nan enemigonan natural.

Entre e menasanan ta surgi tambe, y prominentemente, uzo di area di mangel pa proyecto hotelero, cu ta cuminsa cu bisa cu nan ta respeta naturalesa y ta termina destruyendo e habitat natural di tanto animal den awa y riba tera. E berdad ta cu no por establece hoteleria sin kita parti di e vegetacion, cuminsando asina un proceso di deterioro cu despues ta resulta ireversible. Ta masha facil pa bisa cu e actividadnan aki no ta stroba naturalesa pero esey ta leu di ta berdad.

Ta calcula cu mundialmente 35% di tur mangel a disparce caba. Tin pais manera Filipina y India cu a yega na perdida di mas di 50% di nan mangelnan original caba. Riba continente Mericano, di cual nos por considera nos mes parti, e velocidad di perdida di reserva di mangel ta bay mas rapido cu e perdida di reserva forestal di yobida. Pues mas rapido cu e destruccion di reserva forestal den Mato Grosso na Brasil, considera un crimen caba…

Y kico ta pasando na Aruba? Kico nos tin realmente na e tipo di vegetacion aki? Nos tin mangel den e partinan cu tin o tabatin saliña, manera den e area di Bubali plas, cu awor ta haya menasa directo di construccion di hotel. Nos tin e mangelnan den e bahia di Playa bin pariba te na Barcadera, cu ta encera tambe e mangel riba rif cu ta teritorio importante pa varios tipo di parha. Nos tin e area di Mangel Halto ( e nomber ta papia pa su mes), Spaans Lagoen,  Pos Chikito, Savaneta y demas formacion na Zeewijk y mas pariba den direccion di Sero Colorado.

Un di e partinan cu mas a sufri caba ta e area di Barcadera, unda kimamento di sushi tabatin un efecto grandi riba e area directamente pabao di esaki. Tambe e contaminacion kimico cu ta tumando luga keto bay pasobra no ta haci nada pa contene e sushi montona na Parkietenbos y mucho menos pa haci algo pa caba cu e cantidad enorme di sushedad cu tin aki.

E ultimo hazaña di e gobierno aki cu ta menasa existencia di un di Aruba su areanan mas bunita ta e proyecto hotelero di Zoetry, cu tin pensa di traha un hotel na e luga na Pos Chikito conoci como Isla di Oro. Argumentonan principal: nan lo ta respeta naturalesa, nan ta ‘high class’, aunke nan ta ‘all-inclusive’. Tin duda serio den esaki, pasobra lo mester tumba un parti di e reserva forestal pa traha caminda, tuberia y cable pa bay na e resort. Unda e resort ta bay ta, mester traha e facilidadnan pa baño y awa di cushina, loke ta un infrastructura considerabel caba cu mester bay bao tera y pasa den e area di mata pa sali bay pafo.

Ta resulta cu no ta ministro encarga cu Infrastructura so kier cambia e ley di Ordenamento Teritorial, bao di cual e Ruimtelijk Ontwikkelingsplan (ROP) ta cay, pero e ministro encarga cu turismo tambe ta desea di haci cambio pa por pone e proyecto aki den un zona cu awor ainda ta destina como area berde.

Asina nos por ta testigo di e contradiccionnan cu e gobierno aki ta logra crea: proclama nan mes ‘campeon di sostenibilidad’; ta nan ta e partido ‘berde’, berdad… Y tras di e pantaya bunita aki, cu cual nan ta gaña Hulanda, partnernan den Caribe, diferente entidad di Nacionnan Uni, pero nan no ta logra gaña nos cu ta biba riba e baranca aki y ta mira tur dia e diferencia entre loke nan ta bisa y loke nan ta haci. Den e asuntonan aki nos ta topa cu dos tipo di ignorancia: esun normal di esnan cu no sa miho; anto esun di esnan cu sa masha bon pero ta ignora tur cos conoci, simplemente pa yega na e meta di cumpli cu deseo di esnan cu kier traha hotel ‘no matter what’. Ta falta pa den nan ‘ignorancia’  felicita esnan cu bon intencion cu ta celebra Dia di Mangel.