Desde cu pandemia Covid-19 a causa impacto na henter mundo, a keda conoci cu e creacion di un vacuna por contribui na eliminacion di e malesa aki. Pero un cantidad di preguntanan ta bin pa loke ta trata su efectonan, pakico ta recomenda comunidad pa hay’e y ken ta esnan cu ta bin na remarca pa su aplicacion.

Dr. Wilmer Salazar di Departamento di Salud Publico DVG a splica cu e vacunanan tradicional semper a wordo traha cu e virus, cu e virus debil of cu particulanan viral pa por actua den e curpa. Esey ta nifica cu e curpa mester a traha dos biaha pa por produci defensanan.

Pero cu e sistema aki e curpa tin cu traha su mesun proteina contra e virus pa por tin un defensa eficaz. Salazar a conta cu e vacuna di Pfizer y Moderna ta wordo formula pa ta basta sigur. E ta un vacuna cu no ta afecta e nucleo di e celulanan. “No ta haci ningun tipo di daño den e celulanan y lo no produci efectonan contrario, y ademas lo proteha e persona cu un porcentahe basta halto (95%) contra Covid-19”, Salazar a menciona.

Tambe el a bisa cu si e virus ta cerca di un persona cu a wordo vacuna caba, e persona lo bay ta basta sigur y cu no lo bira malo. Den caso cu e persona ta haya e virus, e curpa lo neutralisa esaki y sintomanan lo ta basta leve.

Mester pone den balans kico ta e virus Covid-19 y kico ta e vacuna. Di esaki el a expresa cu e virus ta un microorganismo cu ta invadi e sistema respiratorio, como nanishi, garganta y pulmon. Pero no solamente ta haci esey, ta invadi henter e curpa y ta produci problemanan cu curason, ta afecta e higra, riñon, arterianan ta inflama y obstrui, loke ta provoca cuadronan basta complica.

Salazar a comenta cu e ta conoce un persona cu a haya Covid-19 recientemente y dianan despues el a haya un derame celebral causa pa Covid-19. Kiermen cu esaki no ta nifica cu ta un virus simpel, ni ta un grip comun. “Al contrario nos mester tin hopi cuidao, incluyendo esunnan cu a haya e virus di un forma mas leve”, pa motibo cu tin un condicion cu ta causa fibromis na pulmon y dañonan den celulanan di curason di algun persona.

Mientras cu vacuna ta un producto cu ta duna un orden pa e celulanan por produci un particula hopi chikito di e virus, cu lo drenta den contacto cu celulanan humano, e particula aki no ta infeccioso, kiermen cu e vacuna lo no produci infeccion pa coronavirus.

Di loke ta trata complicacionnan di e vacuna aki, Salazar a expresa cu e componentenan di vacuna no tin antibiotica. Por lo tanto si un persona ta alergico pa penicilline por ehemplo, e lo no tin ningun tipo di reaccion.

E sintomanan mas frecuente cu e persona por haya despues cu a wordo vacuna, ta un tiki dolor ora di aplica e vacuna, por haya hincha den e parti specifico ey di e brasa, un tiki di kentura of malestar. “Pero esey ta normal, pasobra e curpa ta reaccionando contra un particula straño y ta produciendo suficiente sistema di defensa”, Salazar a declara.

E sintomanan ey por tarda entre dos of tres dia, segun loke el a sigura. Y e dianan despues e persona lo bira miho y lo keda protegi di e virus. Tambe el a informa cu ta aplica e vacuna den dos dosis. E prome ta trata di ‘impregnacion’ cu lo produci un cantidad limita di anticuerpo. E di dos dosis, cu lo mester aplica 21 dia despues, ta di ‘fortalecemento’ cu tin un 95% di proteccion.

Ta berdad cu e vacuna aki por produci algun alergia, segun Salazar a trece dilanti. Pero ta un grupo ‘chikito’ di persona y te awor ningun persona di e miyones cu a wordo vacuna a muri pa via di e vacuna. Esnan cu a haya algun tipo di alergia a keda atendi na tempo cu tratamento.

E sistema di vacunacion na rond di mundo y akinan na Aruba ta garantisa cu tin un dokter cu na momento cu e persona ta haya e vacuna lo warda un tempo pa wak si e persona lo ta haya algun reaccion.

Ademas di esaki, el a afirma cu un persona cu diabetes por ricibi e vacuna, un persona cu hipertension tambe por ricibi e vacuna y tambe esunnan cu ta sufri di artritis, HIV of e mesun Covid-19 pa motibo cu e lo aumenta e defensa y asina esey por keda activo.

“Personanan cu a sufri di Covid-19, por ricibi e vacuna te un luna despues na e momento cu e persona ta sinti bon”, Salazar a sigura.

Tambe a bin dilanti cu si personanan ta tuma e vacuna no mester sigui usa tapa boca ni sigui e protocolnan sanitario, Salazar a bisa cu esey ta motibo cu ta saliendo variantenan di e virus, cu tin un particularidad diferente pa otro virusnan, “nan ta haci mutacion hopi lihe, cada siman of den dianan e ta cambia su structura y lo por surgi un variante cu por evita e respuesta immuun of cu por ta asina agresivo cu e persona lo bira malo y por complica hopi mas”.

E variante di Inglatera, South Africa of Brasil ta esunnan cu a cambia pero pa contagia hopi mas hendenan, ta p’esey cu Aruba a haya un pik halto den ultimo luna pa via di e variante y tambe pa e mesun motibo a surgi e di tres ola.

Pa tur esaki, Salazar a señala cu si lo tin un cantidad grandi di poblacion hopi protegi cu e vacuna aki ora un cantidad di e virus lo kier cambia of haci mutacion e ora ey lo no por afecta pa sigui causa problemanan den sistema di salud, economico, social y laboral.

Di loke ta trata centronan di vacunacion, Dra Maritza Ordoñez ken tambe ta traha den departamento aki a informa cu lo tin cuatro centro disponibel y nan lo ta ubica na diferente districto como Noord na Don Bosco, Oranjestad na John F. Kennedy Education Center, Santa Cruz na Centro Deportivo Libertador Betico Croes y na San Nicolas Santa Teresita Center.

E gruponan di vacunacion a wordo dividi den seis cu letternan A-B-C-D-E y F, e prome di nan lo ta dedica na esunnan cu ta den prome linea cu tin relacion directo cu e pashent como ehemplo esunnan cu ta traha den unidad di cuido intensivo (ICU).

E siguiente grupo ta trata di personanan mayor di 60 cu ta presenta malesanan y cu ta cay bou e grupo vulnerabel, tambe e otro personanan cu tambe tin mas di 60 aña cu no tin problemanan di salud, e siguiente grupo ta trata di casnan di cuido na unda Ordoñez a menciona cu e plan a wordo traha caba, asina mes ta continua cu e grupo di dokternan di diferente specialidad como dentistanan y na ultimo e comunidad den general cu lo wordo informa na su debido tempo.