Por tin te hasta 2 pa 3 shen cas na Aruba, cual tin decoracion bunita di entre otro cortina, strea, flor, mita di un luna, etc. na e skina of parti ariba di e cas.

E casnan aki nos ta haya tur caminda, den casi tur districto di Aruba. Semper, hende a pensa cu e diseñonan aki a bini for di un cultura Indigena; posiblemente, e diseño di e strea tabatin similaridad den e manera cu e ta mustra, di mesun manera cu e ‘God Sun’ di esnan Indigena. Sinembargo, e historia di e sistema di decoracion aki no ta bay mucho leu den pasado.

Den su buki “Millefiori di Aruba,” Padre Nooyen ta declara, cu e prome cas cu a ricibi e tipo di decoracion aki ta e cas di Sr. Bernardo Eman Croes na Pos Chikito. Julien (JAnchi) Christiaans y Gregorio (Goy) Semeleer, a construi e cas aki den 1920, y a haci e decoracionnan na e parti ariba di e skina di e cas. Otro personanan na Pos Chikito, ken a mira e trabao bunita aki, tambe tabata kier pa nan cas ta decora den e mesun manera.

Leoncio (Joonchi) Henricus di Pos Chikito, a siña e trabao aki di Janchi Christiaans, y hunto cu su yiu Bonifacio (Bonny) Henricus, el a sigui cu e decoracion di e casnan na Pos Chikito y Sabana Basora.

Janchi Christiaans, Goy Smeleer y otronan di Noord, manera Hilario Christiaans, Victor Tromp y Gerardo Jacobs y Cornelis Rosa, a duna e casnan na Noord y Paradera e mesun decoracion. Den 1927, Janchi Christiaans a construi e cas pa Julian Tromp na Buguruy.

Esaki tabata e prome cas na Noord cu a ricibi e tipo di decoracion aki. Despues, esnan di Paradera, Santa Cruz y Savaneta, a copia e decoracion di e casnan. Nan a practica e sistemanan aki te cu 1944.

Te ainda nan tin e patronchi bon warda y proteha, pero no ta usa nan mas.

Janchi Christiaans a cuminsa corta e patronchi di plachi di zink y carton. Janchi Christiaans tambe tabatin su propio creacion y sistema, mientras cu Leoncio y Bonifacio Henricus, a produci nan propio fantasia. Y esaki ta loke ta haci e decoracionnan aki popular, pa motibo cu hopi persona por converti nan imaginacion den arte expresivo.

Sinembargo, e decoracion di e casnan no ta un idea original di Janchi Christiaans. Jaanchi tabata un discipulo di su tata Hose Christiaans, y di e famia Donati, for di ancestronan Italiano. Nan tambe a haci e decoracionnan aki, sinembargo sin usa algun tipo di patronchi, pues haciendo e diseño y usando un plaster comun como material.

Usando Dr. Johan Hartog su “Aruba, breve historia” como un material pa lesa, mi a ripara cu e tambe ta skirbi cu e diseñonan aki no ta simbolonan Indigena, pero solamente fantasia di decoracion. Un punto, cual por causa desacuerdo, ta e hecho cu e ta skirbi cu den 1820 algun persona for di Curacao a cuminsa cu e tipo di decoracion aki na Aruba.

Esaki ta nifica e ora, cu Padre Nooyen, ken ta declara cu esaki a cuminsa den 1920, nan a cuminsa 100 aña prome. Como parti di Ito Tromp su investigacion, el a entrevista tambe Sr. Julio Maduro di Departamento di Labor e tempo aki, ken a cont’e cu alrededor di den aña 1880 Johannes (Janchi) Wolff, a cuminsa cu e decoracion di e casnan. Y manera Janchi mes a bisa, el a siña esaki for di su welo, ken den temponan anterior a construi e prome lighthouse na California Point.

Despues di compara su informacion, Ito Tromp a skirbi, cu Hartog tin rason, pa loke ta trata e periodo di comienso di e casnan decora na Aruba den 1820. Sinembargo no cu esnan di Curacao a cuminsa esaki. Victor Tromp, e tempo di a skirbi esaki cu 87 aña, tabata un miembro di famia di Janchi Wolff.

Julio Maduro a bisa cu den 1920 nan a cuminsa atrobe cu e tipo di decoracion aki. En general, no tin un aña specifico (te cu awo) den cual e Arubano a cuminsa cu e expresion artistico decorativo aki. E ta interesante pa sa, cu e decoracionnan aki ta un tipo di simbolo pa varios generacion.

Como un ehempel: Decoracionnan cu ta aparece riba e cas di un famia Arends, por tambe ser mira riba e cas di un famia Bermudez of Croes. Esaki ta pa motibo cu semper e mayornan tabata duna un señal specifico na nan yiu homber of yiu muhe, ora cu nan tabata bay casa.

Tambe tabata bisa cu e diseñonan aki tabatin un cierto tipo di voodoo, pa mantene e fantasmanan di e Indigenanan leu, kendenan tabata dera den e bisindario unda e casnan awo ta para. Sinembargo esaki a disparce casi completamente.

Tocante e continuacion di e diseñonan aki for di famia pa famia, esaki ta un herencia cultural cu no ta estableci mas. Pa e motibo aki, anteriormente, cada hoben homber cu tabata casa, mester a tin su propio cas, di otro manera, no tin matrimonio.

E diseñonan tabata traha di acuerdo na e fantasia di e persona. E ta mira por ehempel 6 parha riba un mata e ora e ta pinta 6 parha riba un mata. Si e tabata kier expresa su amor na su twinnan, e ora e ta diseña un twin.

Awendia, si bo kier usa e tipo di diseñonan aki pa bo cas, no worry, bo por djis copia nan y pinta nan.

Fuente: E casnan Decora na Aruba (1976) di Ito Tromp