Proyecto di ley pa regula reto di entidad publico cu mision priva ta skirbi

Ley Companianan publico cu ta funciona como entidad priva mester di consistencia den maneho pa ehecuta plannan, cu mester cumpli cu meta di e compania. Comisarionan mester enfoca riba obhetivo di e compania y Gobierno mester evita metemento politico.

Pa garantisa cu entidadnan publico manera Setar, WEB, Elmar of Utilities Aruba. cu tin un tarea priva traha di forma optimal, mester tin ley y codigo di bon gobernacion bon regla. Y Aruba, contrario na tur pais den e parti Caribense di Reino, no a pasa e ley aki ainda, a pesar cu e ta cla. Ta trata di un proyecto di ley cu tabata un di e condicionnan di Hulanda pa Aruba por a ricibi prestamo di sosten pa motibo di e pandemia y a keda formula cu Asistencia di Profesor dr. Frank Kunneman y dr. Aubrich Bakhuis.

Falta di e cuadro legal aki ta pone cu ainda na Aruba conoce e fenomeno unda cada Gobierno ta nombra su propio comisarionan, cu por tin efecto pa continuidad di maneho.

Pa hopi tempo a lucha cu e fenomeno di entidad publico manera WEB, Elmar, segun Dr. Kunneman. “Den tur e islanan Hulandes. E problema a lanta ora cu a dicidi pa privatisa servicionan publico,” Dr.Kunneman a conta. E tabata un desaroyo global, unda suministro di coriente por ehempel tabata tarea di Gobierno, pero awor ta privatisa. “Pero riba nos islanan e proceso a sucede unicamente pa 50 porciento. Den sentido cu e pais, sea ta Corsou of Aruba, a keda como unico accionista. “

Consecuentemente, e companianan mester funciona segun leynan cu ta den ambito priva (privaatrechtelijk) mientras cu pasobra e accionista ta Gobierno, mester tene cuenta cu leynan publico (publiekrechtelijk). Pues semper lo keda influencia politico riba un entidad priva, cu por crea areanan di tension. Por ehempel un compania manera WEB, segun ley, mester opera den interes di e entidad, cu tin como obhetivo pa brinda servicio na un forma adecuado. “Pa esey tin un directiva responsabel cu ta controla pa un hunta di Comisario. Pero e problema ta bin ora tin un accionista cu ta Gobierno, ta purba eherce influencia politico pa por ehempel reduci prijs di awa of coriente, pa motibo di presion di comunidad.” Un consecuencia di un decision politico asina, aunke comprendibel por pone stabilidad financiero di e entidad na peliger, cu consecuencia cu por ehempel mester para inversionnan pa mehora e red, cu consecuencianan negativo pa comunidad mes (perdida di coriente).

Corsou y St. Maarten como condicion pa nan Status Aparte na 10-10-10 a introduci ley y codigo di bon gobernacion corporativo pa sanea y reduci influencia politico di entidadnan publico. E ley ta pa regula kico accionista ta haci den compania. E resultado tabata creacion di autoridadnan independiente pa conseha Gobierno riba nombramento di comisarionan, entre otro. “E accionista ta obliga pa pidi conseho na e autoridad independiente (Na St. Maarten, e Corporate Governance Council y na Corsou, Stichting Bureau Toezicht en Normering Overheidsentiteiten, SBTNO). Prome cu Minister por nombra un miembro di hunta di Comisario, e mester pidi conseho na e autoridad, cu ta evalua si e nombramento a sucede segun procedura y segun e cuadro di bon gobernacion. Esta si e persona ta cumpli cu e perfil di y exigencia pa e funcion. Den caso cu Minister no pidi e conseho, e nombracion ta considera nulo. Na Corsou y St. Maarten e tin 15 aña ta funciona. Aunke cu tin mehoracion, e no ta traha ideal ainda, Kunneman a bisa.

Aruba

Na 2020, Hulanda a pone como condicion pa e prestamonan pa e crisis di COVID cu Aruba tambe mester bin cu su Ley Bon Gobernacion Corporativo. Un comision bou guia di Sr. Jossy Lacle, hunto cu ex Gobernador Fredis Refunjol, Mr. Arie Swaen y dr. mr. Helen van der Wal cu asistencia di dr. Kunneman y dr. Bakhuis a produci un concepto di ley y codigo pa Good Corporate Governance na 2022. E comision a investiga kico a traha y no a traha na St. Maarten y Corsou; a formula un concepto cu ta cumpli cu exigencianan nobo y miho practica, cu contribucion di publico via sesionnan na Universidad di Aruba y pa medio di un portal digital.

“Locual ta interesante den e proposicion di Aruba ta cu di un banda tin un ley cu ta regula influencia di politica riba entidadnan publico, mientras cu e codigo ta duna guia riba comportacion , best practices pa esnan cu ta traha den e entidad, pa sigura bon maneho,” dr. Kunneman a splica, agregando cu tambe a tene aspectonan manera diversidad y sosteniblidad na cuenta.

E ley di Aruba ta regula e finanzas di e autoridad independiente ademas di transparencia, ya cu consehonan di e autoridad lo ta publico (sin nomber). Esey ta forsa Gobierno/ Minister pa percura cu ta sigui e proceduranan corecto di nombra entre otro miembronan di hunta di Comisario kendenan mester cumpli cu un perfil na interes di e compania.

Ademas, e autoridad independiente di Aruba, unabes e cuminza funciona, lo haya un departamento separa cu por duna conseho riba bon gobernacion na tercer partidonan, particularmente companianan chikito cu no tin e forsa financiero pa paga conseheronan pa yega na nan codigonan. Locual tambe lo tin ta un centro di educacion pa Directornan, dirigentenan y tambe comisarionan di forma cu ta optimalisa nan conocemento y habilidadnan pa miho dirigi y maneha e compania.

Den otro palabra, cu e ley y codigo lo tin un structura mas cla prome cu por yega na un comisario, esta: tabatin un vacatura, proceso di solicitud, e persona ta cumpli cu e perfil necesario pa ocupa e funcion. “Un proceso cu awor ta sucede pafo di bista di tur hende lo bira transparente.”

Mester bisa cu Gobierno ta nombra e miembronan di e autoridad independiente cu tambe mester cumpli cu e perfil necesario. Ley mes lo sigura independencia di e autoridad, algo cu ta e caso na Corsou y St. Maarten.