Mientras cu Gobierno di Aruba a introduci flexibilisacion den maneho di integracion pa permiti legalisacion di migrantenan indocumenta, e debate hopi biaha enfoca den terminonan moral y di seguridad. Pero tras di e politica tin un crisis demografico trankil: e isla ta empuhe lihe, su crecemento di poblacion ta stagna, y presion riba pensioen y cuido di salud ta aumentando.

Aruba actualmente ta un sociedad cu ta embeheciendo rapidamente. Segun cifranan di CBS Aruba, pa fin di 2024 alrededor di 19% di e poblacion tabatin 65 aña of mas, un aumento for di solamente 3.1% na 1960. Den terminonan absoluto, e cantidad di hende grandi a aumenta di 1.646 pa mas cu 20.600 durante mas o menos seis decada — un aumento di mas cu 10%.

Calculacionnan recien ta pone e poblacion total di Aruba na mas o menos 108 mil, cu un edad promedio mediano na comienso di añanan cuarenta y un crecemento di poblacion hopi modesto, hasta negativo, den algun aña.

Datonan di Banco Mundial ta mustra cu e relacion di dependencia di edad — e parti di mucha y hende grandi relaciona cu e poblacion den edad di trabao — ta para na mas o menos 51%, loke ta nifica cu tin alrededor di 51 dependiente pa cada 100 hende di edad di trabao.

Dentro di esey, e componente di dependencia “di biehes” so a bin ta subi, alcansando alrededor di 26 hende grandi pa cada 100 trahado na 2024.

Den terminonan practico, esaki ta nifica cu menos trahado ta sostene mas pensionado, mientras cu e base di impuesto cu ta financia pensioen y cuido di salud ta lucha pa sigui.

Na mesun momento, Aruba a bira hopi dependiente di labor migrante. Cifranan di CBS ta mustra cu e mayoria di hende cu ta registra como inmigrante nobo ta nace den exterior, cu mas di 3.300 hende cu a registra na 2024 — alrededor di 14.5% mas halto cu e promedio di e decada anterior.

Hunto cu esnan cu ta drenta y keda legalmente, un cantidad significante di migrante ta biba y traha sin permiso di estadia of labor valido. Evaluacionnan regional di instancianan di Nacionnan Uni a subraya ripitidamente e cantidad halto na Aruba di refugiado y migrantenan for di Venezuela per capita, hopi di nan ta enfrenta status iregular, crusamentonan riesgoso y explotacion.

E trahadonan indocumenta aki ta particularmente presente den sectornan manera construccion, hospitalidad, trabao domestico y cuido — areanan cu ta intensivo den labor, hopi biaha ta paga tiki, y cu ta bira mas y mas atractivo pa trahadonan local di edad.

Cu implementacion di e trayecto di legalisacion, varios efecto demografico y economico ta probabel riba termino mediano pa largo. Evidencia di otro paisnan cu a lansa campañanan di regularisacion ta sugeri cu status legal impulsa participacion di forsa laboral, productividad y contribucionnan di belasting, specialmente ora ta combina cu aplicacion contra di contratacion informal.

Ta kere cu mayoria migrantenan indocumenta na Aruba ta den edad di traha, hopi biaha den nan 20, 30 y 40 aña. Treciendo nan den e sistema formal lo “agrega” trahadonan na e estadistica oficial, bahando e proporcion di dependencia riba papel y den practica.

Trahadonan legal por tin trabaonan formal, paga impuesto riba entrada, y contribui na seguro social. Den un sistema caminda casi un di cada cinco residente ya ta riba 65 aña — y ta anticipa cu e parti ey lo subi — e contribuyentenan adicional aki por yuda alivia e presion riba schema di pensioen manera AOV y riba e sistema di seguro di salud, por lo menos riba termino cortico pa mediano.

E datonan demografico recien di Aruba ta mustra un crecemento natural di poblacion hopi abao, cu nacemento y morto mas o menos ta cancela otro y algun aña hasta ta registra crecemento negativo.

Famianan migrante tin e tendencia di tin profielnan di edad mas hoben y, den algun caso, tasanan di fertilidad un poco mas halto cu e promedio local.

Mientras cu legalisacion di migrantenan riba su mes lo no causa un “baby boom”, un poblacion migrante mas hoben y mas stabiel por yuda frena e cambio pa un structura di poblacion mas bieu, specialmente si muchanan cu a nace of lanta riba e isla ta keda, studia y traha localmente den futuro.

Segun cu e forsa laboral local ta bira mas bieu, cierto trabaonan cu ta exigi fisicamente of cu salario abao ta bira mas dificil pa yena. Legalisacion lo permiti dunadornan di trabao tuma migrantenan cu contractnan, training y proteccionnan apropia, en bes di depende riba areglonan informal.

Esaki ta particularmente relevante pa trabao di cuido. Un poblacion cu ta embehece rapidamente ta nifica un demanda creciente pa cuido na cas, enfermeria y servicio di sosten. Trahadonan migrante regularisa por yuda cumpli cu e demanda ey, complementando en bes di reemplasando personal local.

Defensornan di legalisacion na Aruba ta argumenta cu regularisando trahadonan lo por genera decenas di miyones di florin na actividad economico extra y na entrada di impuesto, mientras cu trahadonan indocumenta ta sali for di sombra den empleo y consumo registra.

Estudionan internacional di programanan di legalisacion den pasado na Europa y Merca ta sostene ampliamente e nocion cu, unabes legal, migrantenan tin mas chens di mehora nan habilidadnan, gana salarionan mas halto, habri negoshi y paga mas belasting cu tempo.

Sinembargo, ganashi fiscal no por ta inmediato. Un proceso di regularisacion ta trece su propio gastonan: capacidad administrativo pa procesa aplicacionnan, acceso expandi na cuido di salud y educacion pa migrantenan y nan famianan, y presion potencial riba vivienda y infrastructura. Riba termino hopi cortico, e gastonan aki por surpasa entradanan nobo di belasting, solamente birando positivo despues di varios aña si e poblacion legalisa keda emplea y integra.

Sostenibilidad demografico no ta trata solamente di cuanto hende ta biba na Aruba, pero con nan ta biba hunto. Legalisacion por mehora convivencia social door di reduci miedo y explotacion bao di migrantenan, permitiendo nan pa raporta abusonan, paga nan debenan y participa mas abiertamente den bida di comunidad.

Na mesun momento, un proceso mal maneha por alimenta tensionnan si residentenan ta percibi cu esnan nobo ta “bula e rij” pa vivienda, servicio di salud of scol. E riesgo ey ta particularmente sensitivo na un isla chikito cu densidad di poblacion halto y tereno limita.

Maneha expectativanan — y splica bon cla ken ta cualifica, kico nan mester contribui y con e isla lo plania pa infrastructura y servicio social — lo ta crucial pa mantene sosten publico.

Gobierno di Aruba a enfatisa cu legalisacion no ta e unico punto riba e agenda di migracion. Nan a introduci un politica di “dispensacion automatico” pa migrantenan indocumenta cu ta scoge pa regresa cas boluntariamente, loke ta permiti nan sali sin un prohibicion di entrada den futuro. Na mesun momento, gobierno a señala cu controlnan di inmigracion mas severo lo tuma luga for di 2026 padilanti.

P’esey cualkier plan di legalisacion den futuro lo sinta banda di un aplicacion mas estricto — un combinacion cu experiencia internacional ta sugeri ta clave pa preveni olanan nobo di migracion iregular. Un regularisacion unico, sigui pa reglanan cla pa migracion laboral legal y castigo serio pa contratacion informal, tin mas chens di produci beneficionan demografico y economico a largo plaso cu legalisacion so.

Sin un poblacion mas grandi y mas productivo den edad di traha, un Aruba cu ta embehece ta confronta escogencianan dificil: contribucionnan mas halto pa menos trahador, beneficionan reduci pa pensionadonan, debenan mas halto, of algun combinacion di tur tres.

Legalisacion, diseña cuidadosamente y combina cu reformanan mas amplio den labor, vivienda y educacion, por yuda rebalansa e ecuacion demografico — agrega pagadonan di belasting mas hoben, sostene sectornan clave y frena e marcha pa un sociedad di super-edad.

E isla lo mester di politicanan ainda pa impulsa productividad, encurasha formacion di famia responsabel, atrae y retene migrantenan cualifica legalmente, y garantisa cu tanto migrantenan nobo como residentenan di hopi tempo ta comparti e beneficionan di crecemento.

Un echo ta dificil pa ignora: den un pais chikito cu ta embehece rapidamente, e status di miles di trahado indocumenta no ta un problema scondi mas. E por ta un di e palancanan central cu ta dicidi si Aruba su modelo social ta keda sostenibel pa futuro generacionnan.