Nos ta na menos di un siman di otro decision di Conseho di Ministro di Reino, y tur cos ta indica cu lo no tin cumplimento di parti di gobierno di Aruba cu e 20 miyon florin faltante den e reduccion di gasto di AZV, condicion duro di Hulanda pa e sosten di liquidez pa e ultimo tres luna di 2021. Resultado di e situacion aki por ta cu pa e parti di aña aki, gobierno di Aruba lo mantene su posicion y lo busca un alternativa local pa fia e suma necesario pa mantene subsidio di salario y otro forma di apoyo financiero na esnan ainda afecta pa e crisis di Covid-19. Pregunta cu por surgi ta si e tipo di capital aki ta disponible na Aruba. Probablemente si, den e sentido cu varios di e inversionistanan ‘institucional’ manera banco y companianan di seguro tabata mas limita den nan posibilidadnan di inversion local, y lo no mind di por cumpra mas bono di Pais Aruba. Unico desbentaha: nos lo ta pagando mas interes cu si nos a fia, manera palabra, di o via Hulanda mes. Pero pa politico esey lo no ta un problema; finalmente ta nos ta paga e cuentanan mas halto ey.

Por cierto tin algun bon noticia pa gobierno. Economia ta responde razonablemente, no excepcionalmente bon. Esaki tin efecto positivo riba caha di gobierno, pero no di tal forma pa canta haleluya. Manera gobierno mes a anuncia, e deficit cu mester financia ta 140 miyon florin menos cu loke a anticipa anteriormente. Mester bisa acerca si cu esey ta inclui eliminacion di e introduccion di ‘TIO’ cu mester a bira e sustitucion institucionaliza di e proyecto di FASE. No a divulga motibo pa no introduci esaki mas, pero nos por menciona varios. Un di nan ta cu na e momento aki economia no ta na su mihor momento, cu hopi empresa tambaleando ainda. Tin empresa cu a logra sali di subsidio di salario, pero esey no ta implica automaticamente cu nan ta cla pa carga un siguiente peso grandi den forma di e primanan cu lo mester bay cobra di empleado y empleador pa paga e sistema di beneficio di desempleo aki. Ki dia Aruba lo ta cla pa algo asina ta un misterio ainda, ademas cu tin otro cos pa regla ainda, cu ta colga riba nos cabez sin cu politico, ni oposicion ni gobierno, ta papia di esaki. Nos ta referi na e famoso seguro di pension obligatorio pa sector priva, cu ta cumpliendo alrededor di 10 aña caba, y cu actualmente ta den un estado desconoci di bon o mal mantenimento. Promer cu crisis di Covid caba tabatin bastante incumplimento cu e obligacion legal aki, cu riba su mes ya caba tabata añadi na e ‘cost of doing business’. E crisis di Covid a pone e seguro den teritorio desconoci, cu hopi empresa sin capacidad pa cumpli. Ademas, e dos companianan di seguro cu ta implementa e areglo, ta conoci cu nan clientenan pero no cu e resto di e sector cu no ta cumpli. Pa logra control, e ley ta papia bon cla di nombramento di un ‘toezichthouder’ cu no por ta cualkier ambtenaar, sino mester ta un institucion gubernamental cu tin e base di dato pa haci e trabao. Basicamente e unico entidad equipa pa haci esaki ta SVb, sin embargo nos ta 10 aña mas leu y gobierno(nan) a nenga redondamente di nombra toezichthouder. Aki tambe parlamento ta fayando grandemente den nan papel di ‘toezichthouder’ riba ehecutivo, y conhuntamente ta sigui ignora e asunto. Tremendo gobernacion…

En todo caso, tumando na cuenta cu elimina ‘red tape’ y baha ‘cost of doing business’ gobierno mes a señala como prioridad pa e periodo aki, pensa manera pa aumenta peso financiero riba empresa priva no tin ningun sentido. Sin embargo, poniendo un banda e cosnan cu no mester sucede, nos no a toca ainda e cosnan cu si mester tuma lugar. Y ya cu gobierno no tin recurso pa hiba un maneho di estimulo, loke gobierno por haci ta ofrece otro ‘beneficio’. Un di e beneficionan mas grandi cu gobierno por ofrece, cu no necesariamente ta costa placa, ta claridad y transparencia. E baile macabro entre introduci un BTW of un ABB a bira un ridiculez completo caba, unda aparentemente ta e intencion pa tene henter comercio bao di un limbo mas largo posible, mientras cu ta hopi obvio den ki direccion (BTW) nos ta bay. E momento di introduccion lo ta 1 di januari 2023, loke ta logico pasobra lo mester di e aña ey pa prepara debidamente. Ki dia e wega di caco scondi aki ta caba nos no sa; nos en todo caso ta tuma esaki como un hecho. Si stop cu e wega aki, anto por duna claridad tambe riba e otro restructuracion cu mester tuma lugar, manera den e structura selvatico di tarifa di aduana cu nos tin awendia.

Supuestamente e ministro nobo ta hibando conversacion cu e gremionann involucra; ta di spera cu e temanan al caso ta bin dilanti, y no solamente e promesanan vago di ‘innovacion’ cu a bira parti permanente di e roadshow gubernamental sin cu ta mira algo concreto haci. Y si no haci nada, anto lo sucede manera semper den pasado: economia ta sigui su rumbo, bon o malo, ‘a pesar di gobierno’. Djis no yam’e maneho…