Diabierna anochi Ministerio Publico (OM) a publica riba su pagina di Facebook un advertencia pa publico tocante un otro tipo di estafa activo riba e isla, esta “skimming”. A señala cu a detecta algun ATM di varios banco cu a ser perhudica pa estafadornan cu a instala e aparato di skimming pa horta placa di ciudadanonan inocente.
Aunke no a divulga cua ATM a ser afecta, algun comentario bao di e publicacion a provee poco mas detaye di nan mesun experencia. Un usuario a nota cu e ATM di Aruba Bank na e pompstacion di Sero Blanco a ser afecta, unda e mes a cay den e trampa di e estafa. E usuario a sigui splica cu na momento cu el a ser atraca, polis a conseh’e pa tuma contacto cu su banco. Otro a nota actividad sospechoso na un otro sitio. Manera e usuario a conta, na e ATM di Aruba Bank na Noord el a lucha pa pone su carchi den e ATM, y pa ora el a sak’e back, e mashin a pela su carchi di banco.
E fenomeno di skimming ta algo cu no ta hopi comun aki na Aruba, pero considerando e casonan di estafa digital cu a surgi den e ultimo lunanan, ta importante pa pueblo ta consciente di trempan con pa detecta, preveni y busca ayudo ora ta encontra un caso di “skimming” ora ta saca placa.
Kico ta skimming
Segun e website oficial di e Federal Bureau of Investigacion (FBI) na Merca, skimming ta un tipo di estafa cu ta encera un aparato ilegalmente instala den mashinnan cu ta lesa carchi di banco. E aparato aki ta tuma bo informacion di banco—incluyendo bo PIN—pa asina estafadornan bo usa bo informacion pa haci pagonan falso of no autorisa cu bo carchi.
Tin diferente manera cu estafadornan por purba skim bo carchi. Un di nan ta ora ta pomp gasolin den auto (si ta paga na mashin pafo), aparatonan di banco usa pa haci pago (por ehempel den supermercado) of den algun ATM.
Pa loke ta ATM, estafadornan por usa diferente metodo pa por yega na bo informacion. Nan por instala e aparato unda clientenan ta hinca nan carchi di banco, esta e ‘card reader.’ Usualmente e aparato aki ta ser instala riba esun legitimo pa tap’e, cual clientenan no lo por detecta facilmente.
Un otro metodo ta via e toetsenbord. Den e caso aki, estafadornan atrobe ta instala un toetsenbord riba esun legitimo, y via circuito digital den e toetsenbord falso, estafadornan por graba bo pin y usa asina horta bo placa. Segun e website di FBI, e toetsenbord falso aki ta un tecnologia relativamente nobo cu a tuma e luga di camaranan scondi. Sinembargo, ainda bo por haya algun camara ilegal instala riba e ATM mashin. E camaranan aki por ser instala tras di un piesa falso instala riba e ATM of den cercania di e mashin, por ehempel den luz.
E aparatonan aki sa tuma apenas par seconde pa por ser instala. Ta pa e motibo aki, ta facil pa estafadornan logra instala esakinan a pesar cu tin camara of hende den cercania. E aparatonan aki ta warda data di usuarionan pa e estafadornan por download esaki depues. Data tambe por ser transferi usando wifi, sea despues of den tempo real.
Con pa detecta y preveni
Tin varios manera pa controla cu e ATM of mashin di pago cu bo ta usando no a ser afecta pa estafadornan di skimming. Na prome luga, e FBI ta conseha pa mira si tin algo los, kibra of rasca riba e mashin di ATM. No usa e card reader si bo ripara algo sospechoso.
Bo por tambe controla di e toetsenbord ta legitimo por medio di ranca e rand di e toetsenbord prome cu pone bo PIN. Despues cubri e toetsenbord cu bo man pa asina preveni acceso na un posible camara scondi.
Ta consehable pa no usa ATMs cu ta isola of den partinan scur, como cu tin un chance mas grandi cu esaki a ser afecta pa skimming. Preferiblemente usa ATMs den un sitio paden y cu bon luz, manera na banco mes. E sitionan aki ta menos vulnerable pa estafa.
Rutinamente monitorea bo cuenta di banco, sea via telefon of via yamada na banco mes, pa cualkier actividad sospechoso of transaccionnan no autorisa. Tuma medidanan di seguridad riba bo cuenta pa cualkier pago cu bo haci. Esakinan por inclui ‘multi-factor authentication’ si ta usando app di banco riba telefon of congela bo cuenta despues di haci transaccion.
Esakinan por ta medidanan fastioso, pero considera cu e ta mayormente temporal y ta mas miho cu risca perdida di placa.
Tuma contacto cu bo banco inmediatamente si e mashin di ATM no ta duna bo carchi back despues cu bo termina of cancela un transaccion. Esaki por indica un presencia di aparato stranhero den e card reader.
Si bo ricibi mensahe of email puntrando pa informacion di pago, sea cauteloso pa no duna e informacion aki. Banconan no ta pidi pa informacion sensitivo di cuenta via yamada; nan sa usa otro manera di autenticacion.
Si bo tin cualkier duda of sospecho, por fabor tuma contacto cu bo banco y alabes polis.
E casonan aki di skimming ta e ultimo te awo den un serie di estafanan digital riba nos isla. Den e ultimo lunanan a mira e sistema di corte y parlamento comprometi pa un virus, unda nan email a ser usa como un strategia di ‘phishing’ cu ta diseña pa horta informacion sensitivo cu por tin consecuencia serio. Tambe a tuma nota di varios scam riba plataformanan di red social manera Facebook y Instagram, unda estafadornan ta crea postnan falso cu ta pretende di bin for di medionan di comunicacion local, post noticia falso, y ora hende ta click, e ta un estafa. Un otro estafa tabata usa imagen of personahe di politiconan di Aruba falsifica usando tecnologia di ‘deep fake’ pa promove un scam den forma di aviso.