Banco Central di Aruba pa di tres aña consecutivo a implementa su encuesta encuanto corupcion na Aruba, na final di aña 2020. Atrobe un gran mayoria di e encuestadonan a haya cu corupcion ta un fenomeno generalmente presente na Aruba. E proporcion di encuestado cu ta haya cu esey ta asina, a aumenta te 94% na 2020, mientras cu na 2019 e tabata 81% y na 2018 ainda 76%.

Na 2020 considerablemente menos encuestado a bisa cu e problema di corupcion tabata algo sporadico y/o cu no tabatin corupcion, compara cu e dos añanan anterior. Solamente 5% a bisa cu e problema tabata algo sporadico, mientras casi ningun persona a indica cu no tabatain corupcion na Aruba. No tabatin un diferencia significante entre e percepcion di hende homber y hende muher encuanto e prevalencia di corupcion y mes tanto di ambos sexo a indica cu corupcion ta presente tur caminda.

Segun mas di mitar di e personanan encuesta (59%), e nivel di corupcion a aumenta den e 12 lunanan promer cu e encuesta. Aproximadamente un di cada diez encuestado a pensa cu el a disminui, mientras cu alrededor di un cuarto di esnan encuesta a indica cu e nivel di corupcion a keda mescos durante e periodo menciona. Mas o menos mes tanto hende muher como hende homber tabata pensa cu e nivel di corupcion a subi den e 12 lunanan promer cu e encuesta: 59% di hende muher contra 60% hende homber a bisa cu corupcion a subi den curso di 2020.

Un gran mayoria di encuestado ta haya cu gobierno ta haciendo mal trabao den combati corupcion. Compara cu e anterior encuestanan, relativamente menos persona a indica cu gobierno ta haciendo bon trabao den combati corupcion den gobernacion. Entre homber y muher no tin diferencia di percepcion di gobierno su prestacion den combati corupcion. Un di cada tres encuestado ta di acuerdo cu implementacion di politica anti-corupcion no ta influencia politicamente, mientras cu e gran mayoria (71%) ta haya cu politiconan no tin voluntad berdadero pa bringa corupcion, ya cu nan por beneficia di esey.

En general un gran mayoria di esnan encuesta (averahe di 95%) a menciona cu varios acto corupto no ta aceptable. Sin embargo, entre 1 pa 3% ta kere cu e actonan ta aceptable. Como 3% di e encuestadonan ta di acuerdo cu den un campaña electoral politico por paga recibo di awa o electricidad pa votador y duna regalo o placa. E porcentahe aki ta representa alrededor di 2.700 persona di e poblacion riba 18 aña.

Consistente cu e resultadonan di e encuesta, un poco mas cu 1 di cada 20 persona (6%) a yega di paga soborno pa uso di servicio (publico) den e 12 luna promer cu e encuesta. Ora aplica e tasa di soborno aki riba e poblacion adulto di Aruba, e ta significa cu alrededor di 5.000 persona a paga un soborno den e periodo menciona. E tasa di soborno di e encuesta di 2020 tabata hopi mas halto cu esun di e dos anterior encuestanan. Posiblemente e encuestadonan ta mas dispuesto di admiti cu nan a paga un soborno den un encuesta online, compara cu e entrevistanan en persona den e dos anterior encuestanan. Di acuerdo cu e encuesta, hende homber ta mas dispuesto pa paga soborno cu hende muher ora nan mester di cierto servicio publico (selecta). Un poco menos di 1 di cada 10 homber y un di cada 35 hende muher a bisa cu nan a paga soborno pa haya acceso na cierto servicio publico den e ultimo 12 luna.

E porcentahe di encuestado cu a indica cu nan conoce un persona cu a paga un soborno a casi duplica compara cu e encuesta di 2019. Na 2020, casi 2/5 parti di e encuestadonan (39%) a bisa cu nan conoce un persona cu a paga un soborno den e 12 luna promer cu e ultimo encuesta aki, compara cu 17% den e encuesta di 2019. Aki tambe hende homber ta mas dispuesto pa bisa cu nan conoce un hende cu a paga soborno. Casi mitar di e encuestadonan masculino y un tercera parti di hende muher a bisa cu nan conoce un persona cu a paga soborno.

Casi mitar di e entrevistadonan a bisa cu raporta corupcion ta un di e cosnan mas efectivo cu hende comun y coriente por haci pa bringa corupcion. E top 5 di cos pa haci (di 9 opcion) pa hende combati corupcion a ser menciona pa 84% di e encuestadonan. Otro 5% di e entrevistadonan a bisa cu hende comun y coriente no por haci nada. E restante encuestadonan a menciona e siguiente opcionnan: (i) papia abiertamente tocante e problema, por ehemplo yamando un programa di radio o skirbiendo un carta (3%), (ii) participa den marcha di protesta o demonstracion contra corupcion (3%), y (iii) papia cu amigo y fama tocante e problem a(1%). Un grupo chikito (5%) no tabata sa kico pa scoge o a scoge e categoria “otro”.

Segun e entrevistadonan e medida mas importante pa limita corupcion ta pa introduci un politica di ‘whistleblowing’ den sector publico. Por nota cu e top 5 di medida mas importante ta abarca dos tercera parti di e contestanan. Entre e contestanan no menciona den e graficonan ta aparece: (i) pone datonan di gobierno disponible pa tur (8%), (ii) usa referendum pa decisionnan importante (7%), (iii) introduci un camara di integridad encarga cu conseho riba politica di integridad (6%), (iv) implementa legislacion relaciona cu financiamento di partido politico (6%), (v) introduci legislacion relaciona cu ‘corporate governance’ di empresa estatal (4%), y (vi) usa campaña publicitario pa promove integridad publico y aumenta consciencia pa e riesgo di corupcion (3%).

Den linea cu e resultado di e anterior encuestanan e ‘Corruption Survey 2020’ a mustra cu corupcion tabata un problema mayor na 2020. Un mayoria di esnan entrevista tabata pensa cu corupcion ta generalmente presente y aumentando. Ora a puntra nan tocante nan propio papel den combati e fenomeno, nan a bisa cu reporta corupcion tabata un di e cosnan mas importante cu nan por haci pa bringa corupcion. Lucha contra corupcion por lo tanto mester ta un di e prioridadnan mas importante pa gobierno di Aruba, pasobra corupcion tin consecuencia negativo pa tur actor economico, henter economia y sociedad en general. Por ehemplo, corupcion ta afecta negativamente e factornan impulsante di crecemento economico (incluyente), ta influencia negativamente igualdad di ingreso, ta descurasha desaroyo financiero, ta debilita e base di impuesto, ta debilita finanzas publico, y ta mina resultado positivo den e.o. salud y enseñanza.

CBA ta reconoce e pasonan tuma pa gobierno pero ta observa cu mester tuma paso mas decisivo pa efectivamente, y di forma medible, logra un cambio mayor den e problema actual sistemico di corupcion den sector publico. Un precondicion pa termina corupcion na Aruba ta a traves di construi un sociedad cu ta resistente contra corupcion. Por logra esaki, entre otro, a traves di promove un cultura di integridad den henter sociedad, y educando tur hende den con ta preveni y stroba corupcion di sucede den futuro, pero tambe creando e condicionnan necesario pa hende comun y coriente por reporta corupcion ora na mira o tende di esaki, sin miedo pa consecuencia negativo pa haci esaki, Banco Central di Aruba ta conclui.