Enseñansa riba e islanan Aruba, Corsou, y Sint Maarten (CAS) ta un biaha mas e centro di atencion politico. Tin yamadanan creciente den Tweede Kamer pa mehoracionnan structural, tanto den calidad di enseñansa como den reconocemento y sosten di idiomanan local manera Papiamento. Den nan contribucionnan por escrito, e partidonan GroenLinks-PvdA, VVD, y NSC a expresa preocupacionnan significante tocante e desigualdad di oportunidad ku studiantenan Caribense ta enfrenta.
Aunke e islanan CAS – como paisnan autonomo dentro di Reino Hulandes – ta responsabel pa nan propio politica di enseñansa, miembronan di Parlamento ta mira espacio pa un cooperacion mas estrecho y sosten di reformanan pa medio di e Ministerieel Vierlandenoverleg. “E problemanan ta mucho grandi pa laga nan core nan rumbo,” GroenLinks-PvdA a declara. “Educacion ta e fundeshi di nos sociedad – tambe den e parti Caribense di Reino.”
Pa añanan largo, scolnan na Aruba, Corsou, y Sint Maarten a lucha cu e mesun asuntonan nucleo: un scarsedad di maestro cualifica, insuficiente oportunidad pa formacion di maestro, y diferencianan significativo den calidad di enseñansa compara cu Hulanda Europeo.
Segun e fraccion di GroenLinks-PvdA, studiantenan na Caribe Hulandes y e islanan CAS hopi biaha ta experiencia oportunidadnan desigual. E fraccion ta cuestiona con serio e ministernan ta considera e problema aki compara cu e situacion na Hulanda. Nan ta haci pregunta tambe tocante e progreso di e mocion-White (october 2024), cu a instrui gobierno pa traha un plan di accion pa mehora enseñansa riba e islanan.
E scarsedad di maestro, en particular, ta pisa hopi riba practica diario. Klasnan ta ser duna frecuentemente door di personal no cualifica of temporal. E resultado: studiantenan ta ricibi menos guia consistente y docentenan ta bira sobrecarga.
Un di e temanan mas sensitivo ta e rol di idioma den enseñansa Caribense. Papiamentu of Papiamento ta ser papia riba Aruba, Corsou, y Boneiro, mientras cu Ingles ta dominante riba Sint Maarten. Hulandes formalmente ta e idioma di gobierno y hopi biaha tambe e idioma di instruccion den enseñansa, pero den practica, hopi mucha primordialmente ta papia nan idioma nativo na cas.
GroenLinks-PvdA ta enfatisa cu Hulandes no ta idioma diario di hopi famia. “Hulandes ta primordialmente valioso como un porta pa sigui educacion y oportunidadnan na Hulanda Europeo,” e fraccion a declara. Na mesun momento, nan ta boga pa preservacion y reconocemento di Papiamento como herencia cultural.
E diferencia entre Papiamentu (Corsou y Boneiro) y Papiamento (Aruba) ta sinta primordialmente den ortografia y fonetica. Segun miembronan di parlamento, e mas o menos 250.000 hablantenan sinembargo ta experencia esaki como un solo area di idioma. GroenLinks-PvdA ta cuestiona si Reino mester inverti mas den sosten structural, manera a haci anteriormente pa Fries na Hulanda. Na Friesland a garantisa un programa di bachelor independiente den idioma y cultura Fries pa medio di legislacion y un contribucion structural. Segun e fraccion, un paso similar pa Papiamento lo haci husticia na e idioma su balor cultural y posicion educacional.
E bista internacional tambe ta hunga un rol den e debate parlamentario. UNESCO pa hopi tempo a defende uso structural di e idioma materno den enseñansa, ya cu esaki ta stimula adkisicion di conocemento, ta sostene enseñansa di otro idiomanan, y ta contribui na formacion di identidad.
Durante un discusion di mesa rondo e luna aki, Dr. Van der Elst-Koeiman a declara cu un split di 50-50 entre Papiamento y Hulandes lo ta e balansa mas eficaz. E fraccion di GroenLinks-PvdA ta puntra gobierno si e vision aki ta ser sosteni y ki consecuencia e lo tin pa curiculo, formacion di maestro, y supervision. E pregunta si Inspectie Onderwijs tin suficiente dominio di Papiamento pa eherce supervision tambe ta relevante.
E fraccion di VVD ta enfatisa riba igualdad di oportunidad. Segun nan, un dominio reduci di Hulandes actualmente ta conduci na desigualdad. E fraccion ta puntra si a establece metanan concreto pa dominio di Hulandes y con ta mantene e balansa cu Papiamento.
NSC ta bay mas leu ainda y kier libera financiamento pa mas material di enseñansa na Papiamento. “Papiamento merece proteccion completo,” e fraccion ta bisa, “pero sin un di dos idioma—Hulandes of Ingles—muchanan ta falta oportunidad pa futuro.”
Banda di Papiamento y Hulandes, Ingles tambe ta hungando un rol cada bes mas importante. Riba Sint Maarten, Ingles ta e idioma di instruccion riba practicamente tur nivel, pero e cantidad di iniciativanan caminda Ingles ta hunga un rol primordial tambe ta crece riba Corsou y Boneiro. Algun scol secundario ta ofrece enseñansa bilingual Hulandes-Ingles, y scolnan basico ta purba Ingles como idioma di instruccion.
E partido GroenLinks-PvdA no ta contra di esaki, ya cu hopi studiante ta sigui nan estudio mas avansa den paisnan di habla Ingles. Sinembargo, e ta conduci na escogencianan compleho: cual idioma ta central pa transferencia di conocemento, y con bo ta zorg pa muchanan sinti nan mes tanto culturalmente como socialmente conecta cu nan mesun idioma y Hulandes?
Escasez di maestro y idioma no ta e unico preocupacionnan. E condicion fisico di scolnan riba e islanan hopi biaha ta laga di desea. Na islanan di Caribe Hulandes, mescos cu riba e islanan CAS, tin falta di mantencion.
E Secretario di Estado anteriormente a referi na acuerdonan cu e islanan tocante renobacion y construccion nobo, pero a reconoce e liña di tempo largo: e atrasonan mas grandi lo no ser logra te alrededor di 2028. Miembronan di Parlamento ta urgi pa acelera.
Riba St. Eustatius, un investigacion independiente den e seguridad social na e Scol Gwendolyn van Putten tabata necesario recientemente. Aunke esaki ta un isla di BES, e incidente ta ser cita tambe den Parlamento como un ilustracion di problemanan mas amplio: mal gobernacion, insuficiente supervision, y un falta di confiansa entre maestro, mayor, y alumno.
Ta surgi e pregunta si Inspectie Ondwerwijs tin suficiente poder y recurso pa interveni den casonan di abuso riba e islanan. Miembronan di Parlamento kier sa si por siña lesnan cu tambe ta relevante pa Aruba, Corsou, y Sint Maarten.
E debate tocante enseñansa den e parti Caribense di Reino Hulandes ta tocando varios punto delicado. E autonomia di e paisnan di CAS tin biaha ta den conflicto cu e deseo di Den Haag pa garantisa igualdad y oportunidadnan.
No obstante, ta parce cu tin un consenso amplio den Parlamento cu politica di idioma, calidad di enseñansa y infrastructura mester keda halto riba agenda. Ta spera un contesta di e ministernan den e proximo lunanan, cu lo inclui tambe recomendacionnan di e Conseho di Enseñansa y e resultadonan di e Ministerieel Vierlandenoverleg.
GroenLinks-PvdA ta enfatisa cu e status demisionario di e gabinete no mester ta un excuus pa retraso. “E ta regarda futuro di muchanan y hobennan riba Aruba, Corsou, y Sint Maarten. Nan oportunidadnan pa un bon educacion no por warda te ora un gabinete nobo ta na su luga.”
Enseñansa riba Aruba, Corsou, y Sint Maarten ta na un crusada. Di un banda, tin e necesidad pa cultiva y fortifica nan propio cultura y idioma – Papiamento y Ingles. Di otro banda, globalisacion, oportunidadnan riba mercado laboral, y educacion avansa ta rekeri dominio den idiomanan mas grandi manera Hulandes y Ingles.
E reto ta sinta den haya un balansa, cu suficiente recurso, maestronan bon entrena, y miho facilidadnan. Ta asina so enseñansa den e parti Caribense di Reino por cumpli cu e mesun promesa cu na Hulanda Europeo: duna muchanan e mihor oportunidadnan pa desaroya nan talentonan y yuda nan sociedad progresa.