Recientemente, Bon Dia Aruba a haya oportunidad pa combersa cu Aruba su prome Ombudsman, Sra. Jurima Bryson, kende a conta con e proceso di formacion y preparacion di Bureau Ombudsman ta andando, y kico hende por spera na momento cu e Bureau habri su porta pa publico.
Dia 1 di october ultimo, Sra. Bryson a huramenta como e prome Ombudsman di Aruba. Prome cu asumi e rol di Ombudsman, Sra. Bryson a studia derecho na Universidad di Leiden, y despues el a bolbe Aruba pa traha algun aña na un oficina di notario, y despues el a cuminsa su carera como abogado. Durante ultimo 12 aña, e tabatin su mesun oficina, cu pa un tempo largo tabata e unico oficina p’ariba di brug. “Abogacia ta un profesion cu mi a eherce cu hopi pasion y amor,” el a conta. E tempo ey tambe el a forma parti di e bestuur di Orden di Abogado, y e tabata den comision di casonan penal pa hopi aña.
Den e area mas personal, e ta un persona cu ta gusta dedica tempo na trabaonan pa comunidad, den club di servicio, como boluntario den clubnan social y deportivo, yuda scolnan. “Esey ta algo cu mi a haya di cas. Mi mayornan semper tabata haci esey. Anto na momento cu mi a haya oportunidad pa solicita como Ombudsman, m’a pensa cu mi por haci un combinacion di mi pasion pa yuda comunidad hunto cu mi conocemento riba area legal, y tur e experticio cu mi a acumula den mi trabao como abogado, pero tambe como notario of como un trahador den un notariskantoor, awor mi por haci un combinacion di e miho di tur dos mundo y mi por duna un aporte den forma positivo na comunidad di Aruba.”
Aruba a warda hopi tempo pa haya su Ombudsman, y pa e motibo aki tin hopi expectativa den comunidad pa apertura di e Bureau Ombudsman. Tocante ki dia e Bureau lo habri su porta, Sra. Bryson a splica cu ta preparando pa habri Bureau Ombudsman den e di dos mita di 2025. El a indica cu tin hopi trabao cu a haci caba y hopi trabao cu ainda mester haci, pero cu e trabaonan mas crucial pa Bureau Ombudsman ta bayendo hopi lihe. “Nos ta den e ‘fast track’ pa Bureau por habri,” el a comenta. Sinembargo, e no por duna un fecha exacto pasobra, maske tin interes pa habri pronto, mester sigura cu tur cos ta ricibi e atencion necesario y bay di e miho manera pa garantisa cu na momento di apertura, por duna e servicio di calidad cu ciudadanonan merece.
Entre tanto, ainda tin 7 vacatura habri na e Bureau, y a extende e deadline pa aplica esakinan, cu e deadline awo di dia 9 di mei. Sra. Bryson ta apela na e hendenan cu por sinti nan mes yama, “ta cumpli cu e cualificacionnan y ta desea di tin un posicion na Bureau Ombudsman, esaki ta bo oportunidad pa aplica y mira si abo ta un di e candidatonan cu por bin forma parti di e team dinamico di Bureau Ombudsman.”
Proceso di entrega keho cerca Ombudsman
Ken mag entrega keho? “E ley mes ta papia di ciudadano, di burgers,” Sra. Bryson a bisa. “Esey mi por imagina mi cu kisas pa e persona cu ta lesa e ley, e por ta un poco confuso. Laga mi saca e duda aki di biaha for di hende nan mente: E ley ta papia di burgers, pero si nos lesa e contexto di e ley, y e splicacion cu ley ta duna, y e interpretacion, nos ta ripara cu e ley ta pa tur hende. Dus e no ta solamente pa ciudadanonan di Aruba, hendenan cu biba na Aruba, hendenan cu ta registra, e ta pa tur hende.” Esaki ta inclui tur hende, esnan cu no ta registra, turista, y hasta mucha. “Tur hende por entrega keho cerca Ombudsman, contal cu ta cubri cu e otro rekisitonan di ley.”
Tocante e otro rekisitonan, esakinan ta, prome cu tur cos, cu e keho mester bay contra un instancia manera ley ta nombra. Esaki ta nifica instancianan publico y semi-publico, manera departamentonan di gobierno of fundacionnan cu ta ricibi subsidio di gobierno. “Esey ta nifica e mester ta un bestuursorgaan, tur, tur instancia di gobierno, tur dienst, tur bureau. Tur eseynan ta cay den cuadro di ley. Nos tin tambe loke ley ta yama un ‘publiekrechtelijke rechtspersoon’. Esey ta instancianan cu a wordo crea door di gobierno. Mi ta duna un ehempel, un AZV, un Svb. Organonan priva cu ta ricibi placa di gobierno, y cu ta di interes general.” Ademas, pa areanan di mucha y hoben, esunnan cu ta trata cu enseñansa, cuido, y cuido medico. Contra tur instancia aki por entrega un keho.
E di dos punto cu mester tene cuenta cune, prome cu acerca Ombudsman, ya mester a purba di resolve e conflicto of inkietud cerca e instancia concerni. “Esey kiermen cu ya bo mester a, di un forma, entrega un keho cerca e instancia aki caba, anto purba di boso dos mes resolve e conflicto. Ora cu bo haci esey, despues bo por entrega un keho cerca Ombudsman,” Sra. Bryson a splica.
“Ley no a pone un cuadro ki tipo di keho por entrega,” Bryson ta splica. “Loke ley a bisa si ta kico no por haci keho di dje. Ley a papia bo no por keha di e ley mes, dus bo no por bisa e ley aki no ta cuadra. Tambe ley a nombra cierto instancianan cu aunke nos por considera nan bestuursorganen, bo no por entrega keho contra nan.” Esey ta Parlamento, Contraloria General, Raad van Advies, Ombudsman, Kinderombudsman. Tampoco un organo cu ta haci rechtspraak. Dus no por entrega keho contra un hues of un decision di un hues. “Bo por entrega un keho contra un trahador di corte si, pero no contra un hues.”
Contra ambtenaar tambe por entrega keho, pues por entrega keho contra e instancia, pero tambe contra un trahador di e instancia, hasta si e trahador no ta den dienst mas. “Ban bisa e cos a sucede awo’ki, pero den tres luna e trahador no ta den funcion mas, ainda bo por entrega un keho, contal e conflicto of inkietud a sucede na momento cu e tabata den funcion.”
Facilidad pa haci keho cerca e instancia concerni
Algo importante cu Ombudsman Bryson a menciona tin di haci cu e rekisito cu mester purba resolve e problema prome cu e instancia concerni. “Nos ta bay informa e instancianan cu ta cay bao di e cuadro di e ley aki cu nan mester tin un sistema di keho poni pa asina e ciudadano por wordo facilita na momento cu nan kier entrega un keho,” el a bisa.
“Hopi bes mi ta haya cu e instancianan ta pensa cu un keho di un ciudadano mester regarda nan servicio integral, nan servicio principal. Esey no ta berdad. Un ciudadano tin e derecho pa entrega keho en cuanto, por ta trata servicio principal, pero por trata otro cos. Por ehempel, bo por keha cu bo ta haya cu ora bo a yega cerca e instancia, e trahador a trata bo malo, den bo percepcion. El a grita bo, e no a duna bo e atencion, bo mester a warda mucho hopi. Esey no ta parti di un servicio principal di e instancia, pero e ta un keho cu por wordo entrega.” E instancia mester sigura cu no ta hacie demasiado dificil pa e ciudadano por presenta un keho, por ehempel, mediante un formulario riba nan website y na nan oficina mes. “Esey caba lo ta suficiente. Y hopi biaha, si haci e practica aki structural, lo bay mira cu entre e instancia y e ciudadano tin conflicto cu por wordo resolvi interno sin cu mester bay cerca un tercera persona.”
Den e proximo simannan, Bureau Ombudsman ta bay tin un campaña di conscientisacion cubriendo esaki y hopi otro tema di relevancia. Keda pendiente riba nan paginanan di Facebook y Instagram (@OmbudsmanAruba), unda ta bay presenta hopi informacion na caminda pa e apertura hopi anticipa di e bureau.