Cu interes nos a sigui e relato di e gremio empresarial Comerciantenan Uni tocante e posicion di monopolio cu Pais Aruba ta mantene den varios sector, mientras ta bin cu e autoridad pa stimula competencia husto den sector priva (AFTA). Aki ta trece dilanti e posicion unico cu empresanan estatal tin den mercado local, cu segun nan opinion lo mester ta e promer investigacion cu e autoridad menciona mester haci, pa investiga y evalua e posicion di monopolio aki, algo cu demas empresanan den sector priva no mag haci.

Mester bisa cu hopi di loke a trece dilanti den e rueda di prensa ta valioso, tumando na cuenta si cu e posicion monopolistico no den tur caso ta mescos, por ehemplo di e empresanan involucra den produccion di awa y electricidad. No cu aki necesariamente den tur sentido tin argumento pa mantene produccion den un solo man, por ehemplo den produccion di coriente, pero pa mayor claridad nos lo enfoca riba telecomunicacion.

E critica di e gremio menciona a bay anto den direccion di e empresa estatal di telecomunicacion Setar NV, probablemente tambe pasobra esaki ta e caso mas ehemplar di un proteccion di un posicion – casi – monopolistico cu no tin hustificacion. Nos por hasta amplia e critica di e gremio, alegando cu e empresa estatal aki ta bloqueando otro compania pa competi riba tereno di telecomunicacion, obviamente limitando e servicio na comunidad den cierto area. Esaki ta toca por ehemplo e operacion di e otro compania di telecomunicacion pa por trece un sistema di cable pa internet propio, loke no solamente ta beneficioso pa comunidad cu mihor prijs a base di competencia, pero tin ademas bentaha pa otro empresa den sector di servicio digital, percurando pa mayor stabilidad di servicio di internet cu presencia di un segundo cable di conexion internacional. E presencia di mas stabilidad den comunicacion digital cu un cable maritimo mas lo por a trece mas actividad empresarial digital na nos isla, riba tereno di por ehemplo ‘data warehousing’. No mester lubida cu aki lo por a probecha tambe di e stabilidad politico y huridico, y nos ubicacion fuera di zona di horcan, aspectonan sumamente importante pa comunicacion internacional digital. Tur esey no a bira realidad, pa e vision limita di gobierno(nan) den e asunto aki. Y esey mientras cu gobierno tin varios aña ta propagando varios ‘industria innovativo’ di cual ningun a prospera y finalmente a resulta den nada visible.

E bataya di gobierno(nan) contra yegada di otro competidor riba mercado di comunicacion digital sin embargo no a cuminza cu Digicel. Anterior na nan lucha tabatin e serie di caso den corte di un empresa local, cu parcialmente tabata gana y perde bataya hudicial te cu falta di poder financiero a obliga nan di para nan disputa di hopi aña cu gobierno tocante e permisonan pa por opera. E caso di Digicel pa yega na opera nan propio cable tambe mientras tanto tambe tin varios aña andando, sin cu tin un final na horizonte. Ta parce cu durante gobernacion di ambos partido grandi e meta principal di e accionista unico di Setar ta pa obstaculiza mas tanto posible mayor participacion di cualkier otro operador riba e mercado aki. Esey mientras cu casonan similar na Corsou a conduci caba na hurisprudencia cu ta desfaborable pa e empresa estatal.

Otro aspecto di e operacion ‘usurpador’ di Setar cu a señala ta e afan di cumpra y incorpora otro empresa den sector liga na telecomunicacion, manera e compra di TeleAruba y Cable TV. Aki mester constata cu no necesariamente e compranan aki a resulta conveniente, ni pa Setar mes, ni pa e companianan aki. Te awe e emisora televisivo a keda un organismo moribundo, mientras cu e compra di Cable TV a hinca Setar den e problema di mester mantene e sistema di cable aki, banda di e red existente di cable di telefon, mientras mester a cuminza haci inversion den glassfiber como e red di futuro. E falta di vision di gobierno(nan) a conduci na e situacion actual, unda mester mantene dos sistema di koper cu tur dos birando obsoleto, mientras ta keda stanca cu desaroyo di e sistema di glass fiber. E tipo di decision strategico mal pensa aki ta splica parcialmente e afan pa mantene tur competidor leu di Setar, pa miedo di no por mantene cabez riba awa, si nan mester opera den un ambiente empresarial mas competitivo.

Pa corona obra e empresanan estatal ta operando den un ambiente di secretismo, dicta pa gobierno, unda no ta publica nan cuentanan anual pa pueblo por di berdad comproba cu e empresanan, sigur esun cu tabata gaba cu nan lema “Di Nos E Ta” pa duna cuenta kico ta e hustificacion pa e prijsnan cu ta impone den forma di monopolio. WEB Aruba NV ta un di e excepcionnan den esaki, pero tambe ta retrasa cu publicacion di nan cifranan, cu 2021 como ultimo aña. Ademas, ta contrato cu financista den exterior den pasado a impone e obligacion di publica, sino mescos cu e otronan lo tabatin un nubia di secreto ta rondona nan situacion financiero. Mester bisa cu e situacion di monopolio ta toca varios otro empresa cu tin un efecto considerable riba prijs pa consumidor. Pensa por ehemplo riba Refineria di Aruba, cu ta importa producto petrolero, sin ningun claridad cuanto placa ta bay na dividendo pa Pais Aruba y na gasto di operacion. Igualmente nos tin un empresa priva cu ta maneha operacion portuario, sin ningun claridad pa publico. E gremio menciona tin razon cu e autoridad pa competencia husto mester cuminza cu e empresanan estatal.