Cada tanto tempo e islanan Hulandes den Caribe ta haya bishita di representante di Cas Real di Hulanda. Den e dianan aki ta trata di un delegacion di tres persona, forma pa e pareha real y nan yiu mayor, ken ta destina pa bira e proximo reina, na su debido tiempo. Manera semper, e bishitanan aki por conta cu un recibimento emocional y caluroso, ya cu un bon parti di e poblacion tin un ‘soft spot’ den nan curazon pa Cas Real. Esey no tin nada malo cune, al contrario.

Pero, otro actitud ta aparece si ta trata di e actonan di e gobierno cu e Rey ta representa, pasobra e ora – di parti minoritario di e poblacion – ta surgi un rabia como sifuera ta trata di nos peor enemigo. De repente e termino ‘colonialista’ ta cay y di parti di esnan mas sofistica ainda ta bin e ‘neo-colonialista’. Den e asunto aki semper ta bin dilanti e papel protagonico di un parti di nos politiconan, cu ta haci uso di e sentimentonan aki pa nan propio causa, cu ta beneficia di hiba accion contra loke gobierno Hulandes, di cual e Rey ta hefe, ta haci.

Ta awor un situacion contradictorio cu tin na cierto ocasion un actitud asina negativo contra gobierno Hulandes, mientras cu tur e critica aki ta parce di no ta toca e lider di tal gobierno? Nos ta kere cu no, hasta por bisa cu esaki ta un situacion bastante comun, pero pakico? Pasobra den e forma di gobernacion di Hulanda, pues di Reino, tin un hefe di estado cu no tin un influencia directo den gobernacion. Esey no ta algo reciente, sino algo cu a keda dicidi den siglo 19 caba. Cas Real ta percura pa e sucesion dentro di e famia Real, pero e hefe di estado no tin ningun poder politico. Tur cos cu e hefe di estado bisa o haci den publico, ta responsabilidad di gobierno Hulandes y no di e Rey, pasobra e ta ‘intachable’ (onschendbaar). Esey tin como consecuencia si cu e Rey ta cauteloso den loke e ta bisa o haci den publico, pasobra no ta na su persona pa contesta, sino e ministro responsable, cu casi semper lo ta e ministro presidente.

Awor, pakico tur e splicacion aki, cu talvez ta di conocimento di hopi di nos caba? Por ehemplo, pasobra durante e bishita di famial real a bin dilanti cierto malcontento di grupo den comunidad, cu ta parce di usa e oportunidad pa trece nan insatifaccion dilanti. Esaki anto no tin sentido pasobra di tur manera e hefe di estado no ta bay reacciona? Esey no ta asina, pasobra e hefe di estado no ta biaha su so. E ta biaha acompaña pa hende di gobierno cu ta observa y anota. Y, si tur cos ta anda normal, despues lo bin un reaccion di banda di e gobierno cu e ta encabeza. Asina e ta y no por ta otro tampoco. Pero kico por ta e efecto anto? Muy probablemente, si gobierno Hulandes ta haya necesario pa reacciona, nan lo atende e asunto cu gobierno di e isla, mas tanto di un forma discreto, sin cu ta duna informacion na tercer persona, no na nos anto. Ta gobierno local, eventualmente en conhunto cu gobierno Hulandes, lo tuma rienda den e asunto, si nan ta reconoce e necesidad di tal.

Pero, mas tanto e problema ta bolbe keda reduci na un problema local, pa cual e gobierno local ‘autonomo’ ta responsable. Y esey ta duna nos e nada envidiable ‘garantia’ cu nada ta bay sucede riba e tereno di medio ambiente y salubridad publico, por ehemplo pa loke ta un problema manera esun di Parkietenbos. Atrobe, esaki ta implica anto cu no tin sentido apela na Rey durante su presencia? Esey no mester ta asina, pasobra den e caso aki tin aspecto cu sigur ta asunto di Reino caba… Por ehemplo, cu gobierno di Aruba no ta traha, cu ningun tipo di diligencia, riba introduccion y cumplimento di legislacion ambiental, loke den varios caso ta toca caba na tratadonan internacional, cu ta asunto di Reino… Esaki ta un di e puntonan riba cual gobierno di Reino (lesa: gobierno Hulandes; lesa: e supuesto ‘colonialistanan’), por pone presion riba nos gobernantenan pa cumpli, y cu nan razon. No cu nan ta bay hacie, pasobra semper ora Hulanda trece un punto dilanti, ya caba gobierno local tin por lo menos diezcinco pretexto inventa pakico no por. Ademas, y esaki ta e punto cardinal pakico no ta mira mehoracion den e cosnan aki, e problemanan aki ta surgi riba practicamente TUR tereno di gobernacion. Den e Landspakket Hulanda y Aruba a yega na acuerdo tocante un paquete limita di medida di reforma, tin hopi mas aspecto cu no ta haya atencion. Y pasobra Hulanda no kier termina den un pantano di ‘micromanagement’ di e islanan, nan ta keda tira e bala back pa e ciudadano isleño: “Ta bo a vota pa e gobierno local aki, si bo no gusta, pone otro…”. Lamentablemente, tur ta mescos y nos no ta mira avance, pasobra nan conoce perfectamente e wega di balanza entre popularidad di Cas Real y di otro banda zundra e gobierno di ‘macamba’ cu e mesun Rey ta representa… Asina ta crea e espacio pa goberna na nan antoho, y ta laga e Arubiano di berdad como ciudadano di segundo rango den Reino. Autonomia ta ser usa pa atenta contra nos derecho como ciudadano di Reino, pero ta nos mester cambia esey…