Bishita di Famia Real a termina y nos ta bolbe na ‘orden di dia’. En general por bisa cu e bishita a bay di forma anticipa, sin mayor inconveniente. Tabatin naturalmente algun incidente unda ciudadano a probecha di e ocasion pa protesta, pero esey ni pa e Famia Real, ni pa e autoridadnan local lo mester tabata un sorpresa. Al fin y al cabo, Hulanda ta un pais unda derecho di protesta ciudadano ta algo importante y respeta, y ta haci uso di esaki frecuentemente, den un variedad grandi di asunto cu ta exigi atencion gubernamental. Tin ora esaki ta conduci na exceso cu por encera peligro pa e participante mes o pa otronan, y recientemente a conduci na e aresto ‘preventivo’ di personanan cu tabata organizando un demostracion na Den Haag, bloqueando un parti di autopista den pleno uso. A aresta mas di 700 persona cu tabata sinta riba e autopista y poco ora despues e gran mayoria tabata liber atrobe. E debate tocante e legalidad o ilegalidad di e arestonan preventivo no a termina ainda, pero tur esaki por considera parti di e ‘folklore’ Hulandes di protesta di ciudadano.

Aunke e normanan local pa derecho di demostracion den practica por varia levemente di e practica Hulandes, den ambos caso nan ta basa riba e mesun derecho constitucional. Loke ta trece nos na e pregunta: con diferente nos ta, o no ta realmente, compara cu un pais manera Hulanda? Y den kico nos ta diferencia, y den kico no? E pregunta a surgi cerca nos mirando y scuchando varios persona den entrevista enfatizando con importante ta pa e representantenan di Corona Hulandes siña conoce nos cultura y nos manera di biba, cu ta diferente di esun na Hulanda. Tuma na cuenta cu e pregunta no ta si ta bon o menos bon pa nan siña conoce con nos ta como comunidad y kico ta haci nos diferente. Ta bon pa haci esey semper, pa por tene esey na cuenta. Sin embargo, ta surgi igualmente e pregunta, mas cu legitimo: den kico nos ta diferencia y den kico no, kico ta loke ta uni nos?

Pa cuminza mester bisa cu loke e Famia Real ta haya presenta ta e expresionnan cultural di nos pueblo, defini na un manera ‘limita’. Limita pasobra den e tipo di encuentro aki ta enfoca – logicamente – riba e expresion cultural cu ta refleha nos custumbernan cu tin di haci cu celebracion, cu arte y musica, etc. Sin embargo, esey pa nos ta e definicion ‘limita’ di cultura. Mas en general, cultura ta e totalidad di con nos ta biba, y esey ta encera hopi mas cu arte y baile. E ta e manera con nos ta pensa tocante famia, con grandi e solidaridad y cohesion familiar ta ainda, of no mas. Nos ta keda un comunidad cu ‘den famia’ ta soluciona problema di cuido di nos hendenan di edad, o nos ta bayendo mas y mas den direccion di un sociedad mas individualiza unda cada ken percura pa su mes, y unda gobierno ta keda cu e responsabilidad ey? E ta encera con nos ta pensa tocante responsabilidad individual, den un sociedad unda mas bien e lema tabata cu ‘esun cu no ta traha, no ta come’, den direccion di un ‘vangnet’ social total tipo Hulandes, unda e persona desemplea ta haya un entrada pa por biba? Corda si cu ta nos mes mester paga e tipo di recurso aki. Nos a haya caba – parcialmente – e seguro social tipo Hulandes, y e gritonan cu nos ta paga demasiado ta bon fuerte caba. Nos ta bisa esaki tambe pasobra den cuadro di e Landspakket di reforma a papia caba di un tipo di compensacion pa desempleo, aunke no na un nivel publico.

Nos cultura ta encera tambe con nos ta pensa tocante hende cu ta viola ley y mester haya castigo. Den cierto tipo di delito un parti considerable di comunidad ta pensa cu e sistema hudicial Hulandes ta demasiado ‘suave’ y ta desea di mira castigo mas severo. Di otro banda, nos ta un comunidad cu tin un tolerancia hopi grandi pa hende cu ta core auto burachi, loke tambe ta un delito y por costa bida di hende. Pakico e ora si mester bay ‘suave’ cu nan? Diferencia di ‘cultura’?

 

Ampliando e aspecto aki di con anda cu criminalidad, realmente tin tanto diferencia? Por cierto cu ayera a exigi den un caso di corupcion den cual dos wethouder di Den Haag ta envolvi, castigo di casi dos aña. Alavez a aparece dilanti huez seis empresario cu a probecha di informacion clave, a cambio di contribucion na caha di partido di e dos wethoudernan. Fiscal a declara cu ta trata di un ‘organizacion criminal’, exactamente e mesun termino cu a usa na Aruba den e casonan envolviendo algun ex-ministro… A proposito, dentro di un par di dia ta spera e veredicto di Hoge Raad den e caso Ibis; e mesun corte cu lo huzga e dos wethoudernan, y e otro ex-ministro, si nan yega asina leu.

Kico nos kier bisa cu tur esaki? Cu, si nos ta kere cu representante di Cas Real a bin pa scucha y mira nos expresionnan cultural mas obvio so, nos ta mal equivoca. Nan a bin pa di cerca presencia esey, pero tambe pa conoce e totalidad di loke nos comunidad ta representa, den kico nos ta diferente, pero sigur tambe den kico ta uni nos. Pesey nos ta den Reino…