Ayera mainta durante conferencia di prensa Fundacion Parke Nacional Aruba (FPNA) a anuncia e inicio di e proyecto “Turning the Tide” den colaboracion cu Wageningen University & Research, ScrubbleBubbles y Universidad di Aruba.

E proyecto lo tin un duracion di 15 luna y lo enfoca ariba e restauracion di e eco sistema di coral- y mangelnan na Aruba. E proyecto aki tin un duracion di 15 luna y ta wordo funda door di RESEMBID y Wageningen University & Research cu un alocacion di AWG 1.3 miyon pa asina cambia e direccion di degradacion ambiental y perdida di biodiversidad pa un ambiente marino saludabel y resistente pa Aruba.

Segun e raport di WWF Fund for Nature’s Living Planet Report 2022, e perdida di biodiversidad pa region ta mas grandi den Latino America y Caribe compara cu cualkier otro region. Un rebaho di 94% di biodiversidad a wordo mira entre 1970 y 2018.

Un otro estudio, TEEB-study (2018), cu a wordo haci pa Aruba a conclui cu e degradacion di ambiente marino lo ultimamente no solamente reprimi e sector di pesca valioso pero tambe reduci e cantidad di turista y ultimamente e bienestar general cu 50%. Otro estudionan mas recien a conclui mesun cos (CBA2020, Oduber 2020, Alberts 2021). Cu esey, ta importante pa cambia e direccion di e situacion pa asina tin un ambiente marino mas resiliente unda cu humanidad y naturalesa por existi den harmonia.

Giancarlo Nunes, Research & Conservation Manager FPNA, a splica cu e proyecto aki ta pa enfoca ariba e restauracion di biodiversidad y e eco sistemanan marino na Aruba cu ta degrada. Esaki ta bay tuma luga door di wak e coralnan y e mangelnan.

Cu e coralnan FPNA ta bay traha riba coralnan artificial y cu e mangelnan ta bay haci diferente accionnan pa drecha e calidad di awa y e reduci e polucion cu ta drenta for di tera den e mangelnan. “Esaki ta hopi importante pa nos traha riba e diferente partinan den lama, manera e mangel- y coralnna pasobra tur e sistemanan aki ta conecta cu otro. Bo no por bay scapa mangel y no yuda e coralnan y vice versa,” Nunes a indica.

Cu e proyecto aki FPNA ta bay purba encapsula full e sistema pa bida marino pa asina amplia e diversidad y e habitatnan di e bida marino na Aruba .

Nunes a agrega cu ta hopi importante tambe pa recorda cu tur e situacionnan cu e eco sistema ta aden aworaki tin di haber cu e conocimento cu tin aki na Aruba, loke e pueblo sa, loke e turistanan sa, di con pa conserva e naturalesa.

“Esey tambe ta bay ta un parti grandi di e proyecto aki. E educacion y concientisacion di nos pueblo over di e balor di nos eco sistemanan marino y con nos tur hunto por bay conserva y restaura nan pa futuro generacion,” Nunes a remarca.

Dr. Dolfi Debrot, Senior Scientist, Wageningen Marine Research, a elabora riba e parti di eco sistema di e mangelnan. El a splica cu e mangelnan ta un habitat super importante pa varios motibo, particularmente nan ta sirbi como fuente di cautiverio di pisca. Esaki kiermen cu e ta un luga caminda e piscanan chikito ta haya proteccion y cuminda pa asina nan por crece bira grandi prome cu nan bay back ariba e rif pa e turista por mira nan y tambe pa e piscado por coy pisca nan.

El a señala cu e mangelnan tin un rol hopi clave tambe den e proteccion di e costanan. Den pasado prome cu colonisacion aki na Aruba tabatin hopi mas mangel, pero aworaki poco poco nan ta bayendo perdi.

Debrot a sigui splica cu na Aruba hopi mangel a wordo perdi di e forma aki pasobra den pasado no tabata realisa e importancia di e matanan aki y kapnan pa kima carbon. Pero awendia cu hopi ciencia a realisa e balor di e mangelnan.

“Hunto cu Parke Nacional nos ta bay trece nan back den varios area cu nan tin como santuario marino. Nos lo traha riba e topiconan aki, particularmente na Spaans Lagoen y Isla di Oro,” el a indica.

Pa loke ta trata actualidad, Debrot a remarca, cu e problema cu e mangelnan ta enfrenta, specialmente den e areanan aki ta cu den pasado tabatin hopi mal uso di tereno y e erosion a pone hopi sedimento den e lagunanan di tal forma cu e awa ta bay perdi y e mangel no tin luga di biba mas y e piscanan tampoco no tin luga di biba mas.

E accion di e proyecto di FPNA ta bay enfoca ariba dos cos, el a señala; uno ta pone trampanan di sedimento (sediment traps) pa secuestra e sedimentonan prome cu nan yega e laguna y e di dos meta ta bay ta pa saca sedimento pa asina e laguna haya espacio pa awa pa e piscanan por biba y pa e palo di mangelanan tambe por biba.

“Conectividad ta esencial. Si bo tin un boske di mangel y no tin canal cu ta hiba e piscanan of cu ta conecta e mangelnan patras di e boske cu awa, e mangelnan ta muri y e funcion como cautiverio di pisca no ta funciona. Lo traha pa conecta ecogolicamente e mangelnan cu lama atrobe,” Debrot a indica.

Dr. Ronald Osinga, Assistant Profesor Marine Ecology, Wageningene Univresity & Research, a papia tocante e restauracion di coralnan y con esaki ta bay ta posibel aki na Aruba.

El a splica cu e prome cos cu mester haci ora di considera retauracion di coral activo ta explora e situacion y averigua dicon e coralnan ta bay perdi. Si no tin conocemento di esey, e ora probablemente e intento pa restaura e coral lo fracasa.

El a enfatisa cu e proyecto aki lo brinda e oportunidad unico pa explora prome y despues test pasobra tur e metodonan exitoso di restauracion di coral semper mester wordo adapta na e situacion local. No por djis copia y realisa un metodo di otro pais, di un otro luga exacatmente pa un otro area. Semper mester haci ahuste pa haciele adecua pa e situacion local.

“Despues di a snorkel y wak con e stiuacion local ta, loke a pasa ta cu e hopi tempo pasa e especienan di coral local a sufri di un malesa y despues e recuperacion, e restauracion a bira

dificil pa e especienan aki. Una bes cu e coralnan cuminsa erosiona, espacionan di escombro y santo ta cuminsa aparece y esakinan no ta adecua pa coralnan baby crece riba dje,” el a splica.

Mirando e situacion na Aruba, Osinga ta indica cu e metodo di cuminsa cu implementacion activo di coralnan artificial pa duna inicio na desaroyo di coral lo yuda y esey ta hustamente locual lo purba di haci den e proyecto aki. “Mientras cu algun coral ta habri caminda pa desaroyo natural, naturalesa por haci e resto.”

Sietske van der Wal, Manager interino di FPNA a splica cu e proyecto aki a bin riba mesa despues cu stakeholders di FPNA a identifica diferente areanan, puntonan di enfoke cu mester pone enfasis riba dje. E top tres puntonan tabata e sistema ecologico di coral, piscanan di rif y eco sistema di mangelnan y e proyecto aki ta incorpora tur tres di e areanan aki.

Pa e proyecto aki lo haci uso di tres di e cuater e areanan proteha (Marine Protected Areas MPA) di FPNA. E areanan aki ta MPA Sero Colorado, MPA Mangel Halto y MPA Oranjestad.