Demarca caminda na Noordkust, percura cu tur compania tin nan mashinnan na ordo y asfalta of pone grijs unda por lanta stof. Pero mas cu tur cos, sinta cu e sector cu ta duna servicio di UTV/ATV pa hunto yega na solucion.

Esey tabata comentario di George Vieira, miembro di Aruba Offroad Foundation y propietario di George Cycles, kende a sigui e ultimo discusionnan riba e tema di uso di UTV/ ATV. Vieira ta haya straño cu ta tene deliberacionnan, pero cu excepcion di e grupo grandi di companianan cu ta brinda e servicio y cu por tin nan mesun sugerencia con por mitiga molester. “Pero no por ta asina cu ta papia cu tur hende, menos esnan cu ta percura pa entrada pa Pais Aruba, entrada pa trahadonan, y ta genera economia.”

Vieira mes no ta organisa UTV/ATV tours, su compania ta huur e vehiculonan ta personanan individual. Locual su compania ta haci ta percura cu nan ta haya un mapa di Aruba cu tur e areanan cu nan por bishita, excluyendo Parke Nacional Arikok. “Nos ta recomenda unda pa core. Nos ta propaganda henter Aruba, for di Lighthouse te Mural Paintings na San Nicolas. Tur locual cu tin pa wak.”

Vieira ta bisa cu berdad tin turista cu ta huur UTV/ATV cu no ta comporta, a pesar di ta haya instruccion. Pero esey ta pasa tambe cu hendenan cu ta huur auto. “Pero door cu UTV ta un vehiculo relativamente nobo, cada biaha cu pasa algo, e ta bira un noticia.”

Presion a bin door cu a cera entrada Shete

Vieira ainda ta lamenta cu Fundacion Parke Nacional Aruba no tabata kier a yega na un acuerdo cu mayoria compania di UTV pa uso di e teritorio, pero mas bien tabata parce di kier a faborece companianan di tour grandi. “Nan si ta keda drenta parke cu jeep, cu truck cu hopi hende den nan. E argumento cu e ekiponan aki no ta destrui naturalesa no ta cuadra. Pasobra aki ta papia di autonan hopi grandi.”

Segun George Vieira, e problema a bin despues cu FPNA a cera e caminda di Shete pa Conchi. Poco hende tabata haya molester di e UTV y ATV. Ta ora cu a cera e entrada di Shete, cu diripiente diferente hende cu ta habita den e area a cuminza keha di stof. “Nos mes a yuda e habitantenan y a percura pa nan haya asfalt dilanti nan cas y e molester a keda limita.”

Tres Trapi

Segun George Vieira, lama ta pa publico. Y ora cu tournan di UTV para bou di e matanan di kwihi na Tres Trapi, nan no ta causa daño na ningun hende, pasobra e area ta publico y turistanan ta djis landa. E no ta compronde e keho di e bisiñanan di e area, pasobra e vehiculonan no ta para dilanti nan cas. “Si sigui asina, no kier pa nan bay Baby Beach of otro area.”

Aruba Birdlife Conservation

Vieira tambe tin problema cu e actitud di Presidente di Aruba Birdlife Conservation, drs. Greg Peterson cu nunca tabata kier a sinta na mesa pa yega na un solucion cu ta na beneficio di tur. Vieira ta considera cu e Director di Free Zone Aruba por tuma su posicionnan sin mas, pasobra e si ta sigura di su salario halto. Sinembargo, Aruba Birdlife Conservation si a bay sinta na mesa cu Formado, Vieira a mustra.

Instancianan publico

Otronan cu a sinta na mesa cu Gobierno riba e tema di UTV ta tur e departamentonan encarga cu ta inclui KPA, DTP (Direccion Transporte Publico), Direccion Huridico y Legislacion. “Tur a bin hunto pa determina unda UTV por sigui core. Pero lamentablemente, nos cu ta den dje, esta nos como stakeholder no a keda invita.” Como tal, Vieira a manda un e-mail pa e mesun instancianan, pa bin cu solucion concreto.

“Mi manda un sugerencia pa traha of demarca un caminda , un ruta for di Lighthouse te Bushiribana, cu ta inclui luga pa parkeer. Ya a traha luga di parkeer na Baby Beach, kiermen cu esey no ta un problema. Mi a manda nan un mapa patras di Lighthouse pa Bushiribana, pasobra ta net tras di e luganan ey, ta haya kizas hendenan cu ta bay haci ‘pret.’”Cu esaki, Vieira ta referi na e practica di ‘spin’ esta draai rond cu e vehiculo. E practica aki ta locual ta crea mas tanto problema. “Si mester pone piedranan grandi, mescos cu a haci na Parke Nacional Arikok, unda tin piedranan grandi na cada banda di e caminda, ya no por core unda cu ta. Si e caminda ta bon demarca asina, ta kita e posibilidad pa hendenan riba UTV bay riba nan mesun ruta. En realidad, e solucion ta hopi simpel. Marca un solo caminda y ta evita cu hendenan ta bay haci e ‘doughnuts’ y lanta stof. Cu e paso simpel, por soluciona 90 porciento di e problema.”

‘Sky is the limit’

Realidad ta si cu companianan grandi manera De Palm Tours, ABC Tours no solamente ta ofrece e tournan grandi den truck of jeep, pero nan tambe ta den UTV. Y hunto cu nan, tin un cantidad di otro compania cu ta ofrece e tipo di producto aki. E ta nifica cu mester regula e forma con nan ta organisa e tournan, segun Vieira, di forma cu por evita cu tur ta sali pareu, of hasta cu ta forma caravananan largo cu ta stroba trafico. Y den su concepto, hasta pa esaki tin solucion si departamentonan traha hunto. “Si mester busca solucion, mester sinta na mesa. E cos mas importante ta cu turistanan awendia kier mas actividad. Cu tempo, e UTV y ATV a bira hopi popular memey di turista. Si lesa di Tripadvisor por compronde con hopi turistanan ta gusta. E ta nifica trabou pa nos hendenan, e ta negoshi pa e inversionista, entrada pa banco y entrada pa Gobierno pa medio di tarifa di importacion, BBO y loonbelasting. Pues e ta bon pa Aruba. Ta djis mester marca e rutanan unda por core.”

Zonido y stof

Tin cierto modelo di UTV cu ta haci hopi zonido. Y door cu ta hopi vehiculo, e zonido berdad ta bira mas. Tin solucion pa esaki, segun George Vieira. “Por pone ‘silencers’ riba e mufflernan pa baha e zonido. Corda cu un bishitante tampoco lo kier ta sinta memey di zonido duro.” Segun Vieira, e zonidonan duro hopi biaha ta indicativo cu e motornan mester di servicio y aki DTI por hunga un papel. “Pero DTI mes no ta ekipo cu ta midi decibel.”

Den su caso, George Vieira ta percura cu tur aña, e ta prepara tur documento, tur su permisonan y e proceso di keurmento pa asina autoridadnan por haya tur cos y asina por controla e ekiponan, esta e UTV y ATV cu e ta huur. E ta un di e poconan cu ta organisa su operacion di tal forma cu por facilita e proceso di control di parti di autoridadnan. Sinembargo, ora cu el a yega di hiba documentonan pa KPA, e contesta cu el a haya ta: “Kico nos ta haci cu tur e documentonan aki?” Pero, door di bin cu un sistema organisatorio di control, tanto DTP, KPA y DTI por saca afo si companianan ta cumpli cu tur rekisito na oficina mes, sin cu mester bay haci control ora cu turistanan ta den tour. Un acto asina di para tours cu turista ta spanta e bishitantenan y no ta necesario. Sinembargo, sin cu maneho consistente di instancianan oficial, no por controla si tur compania ta cumpli cu tur rekisito.

Pa loke ta stof, Vieira ta bisa cu e ta kere cu por limita esaki door di sea adapta camindanan cu grijs of cu e mesun tipo di caminda traha den Parke Nacional Arikok, pa baha e cantidad di stof cu no por evita.

George Vieira ta kere cu tin forma pa yega na un balans den locual algun ta describi como molester pero cu tambe ta produci hopi pa Aruba, y esey ta sosode unicamente si bin hunto na mesa y hunto yega na solucion. No por discuti riba e tema di UTV/ATV y yega na un solucion sin inclui e ‘stakeholders.’