Den e dianan aki ta tratando na Hulanda e areglo di disputa entre e partnernan den Reino. Aruba tambe tin un delegacion chikito cu a bay pa atende e reunionnan cu tin den y alrededor di Tweede Kamer. No cu esaki lo ta bay haci tanto diferencia, pasobra e asunto ta prepara caba, segun deseo di gran mayoria di e partidonan politico representa den Tweede Kamer. E deseo ey ta cu finalmente, den caso di un disputa, tocante un decision di Conseho di Ministro di Reino, Raad van State como e organo di conseho constitucional ta duna un opinion, cu gobierno di Reino “en principio ta sigui”, pero cu den caso di interes o consideracion di peso por pone e conseho ey un banda.

Cu esaki no ta honra e deseo di gobierno di e islanan (Aruba, Corsou y St Maarten), di un areglo di disputa cu lo a conoce un instancia hudicial cu ta duna un veredicto final imperativo (‘bindend’) cu ta mara gobierno di Reino, den e caso aki por ehemplo Hoge Raad, e corte mas halto den Reino. Independiente di loke partidonan politico Hulandes lo por a declara y hasta firma y vota den pasado, tabata mas cu claro cu na e alturanan aki e partidonan politico Hulandes a duna bon di conoce cu nan no ta bay mara man di ehecutivo Hulandes den ‘nan Reino’. Ni cuanto e islanan grita, o mas bien cierto politiconan di e islanan grita, cu tin un ‘deficit democratico’ den e manera cu Reino ta organisa; esey lo no haci tanto impresion. E Statuut ta keda loke e ta: un areglo di un pais grandi y superior den tur aspecto, compara cu e teritorionan cu ta e ‘junior partners’ den e totalidad, unda cu e responsabilidad y poder pa actua ta keda firmemente den man di e pais madre.

Unico concesion cu ta haci ta cu ta bin un departamento separa dentro di Raad van State cu ta bay atende e casonan di disputa huridico entre e partnernan den Reino, unda naturalmente tambe tin un poder superior huridico y legislativo di banda Hulandes. Ademas e presidente di e Conseho di iMinistro di Reino por dicidi cu no ta honra e peticion pa haci uso di e procedimento di conseho riba e disputa, ora un decision di gran peso di e gobierno di Reino ta exigi pa actua di inmediato, segun huicio di e presidente. A bin un amienda si cu ta haci posible cu e ministro plenipotenciario cu ta atendiendo e disputa pa su pais, por pidi pa toch scucha opinion di e camara special di Raad van State riba e asunto. Esey no ta para e proceso pa loke ta e decision di Conseho di Ministro di Reino mes, pero e opinion posterior lo por sirbi como ‘sabiduria pa futuro’, si surgi caso di igual o similar indole.

Cu esaki no solamente ta yega un fin na un debate di varios decada, pero e forma cu e final aki ta hayando ta duna di pensa cu tin algo a cambia mientras tanto. Por ta cu den e aña di crisis aki, bringa pa cada centimeter cuadra riba un topico manera e areglo di disputa, cu ta bini na vista solamente na momento cu gobierno di Reino tin pensa di tuma medida den cuadro di su responsabilidad di garantiza bon gobernacion, a bira menos relevante. Un indicacion di esaki ta cu e gobiernonan di e islanan, cu pa varios aña tabata opone cualkier decision Hulandes cu un oposicion firme y uni, awor ta parce di ta duna prioridad na nan propio interesnan. Y e interesnan ey na e momento aki ta na promer lugar financiero, y tur loke esey ta trece cune na compromiso cu Hulanda pa garantiza e ayudo financiero ey. Por cierto cu tabata quizas mas cu un simple incidente ora aña pasa na promer momento e dos otro islanan a cana sali di reunion na Hulanda, y Promer Ministro di Aruba a keda sinta, sabiendo cu ta e mesa ey mester pa regla asunto. Aunke despues a tarda bastante, te november pa finalmente yega na firma, cu presion popular grandi su tras, awor ta logico cu e partido grandi di e coalicion demisionario ta bay eleccion defendiendo e acuerdo y e beneficionan cu ta logrando pa Aruba.

Na e otro banda di e espectro politico nos tin e otro partido grandi, cu ta campaña cu e lema di ‘bin rescata Aruba’. Nos no ta core saca conclusion awor; nos ta warda te cu e partido presenta su ‘plan di rescate’, pero ta nota si cu cualkier plan di cualkier tipo, di rescate o reforma o con cu bo kier yam’e, ta core via Hulanda. Hasta e partido cu a gana eleccion na Corsou recientemente cu su oposicion fuerte contra COHO y su preferencia pa bay cu IMF, un locura completo pasobra ta Reino ta miembro di IMF y no Corsou, a bin ripara cu e mesa di negociacion ta wardando nan na Den Haag. Si e sucesonan alrededor di e areglo di disputa ta indica cu tin un mayor grado di realismo den e ambiente politico na Aruba y Corsou, St Maarten ta keda un caso apart, anto esey ta bon pa nos, y bon pa tur politico realiza den e campaña aki.

LJMADURO – 24-MEI-2021