Reportahe financiero di gobierno di Aruba ta mehorando, loke por interpreta como motibo pa elogio. Por ehemplo, porfin a logra entrega presupuesto di aña venidero na tempo, despues cu pa hopi aña esey tabata un lucha grandi. Ta di spera cu a gara e ritmo awor y ta sigui riba e bon caminda. Di otro banda, por constata cu, segun nos informacion, no tin cuenta anual ainda di 2021, loke ta haci cu e presupuestonan cu mester trata proximamente, esun complementario di 2022 y esun di 2023, no por conta cu material di comparacion adecua. Tin naturalmente e cifranan di e rapportnan di cada trimester di 2021, pero no tin e evaluacion final si e entrada y gastonan haci tabata conta cu un base legitimo. Y aunke cu esaki no ta parce asina relevante, hustamente pasobra nos a descostumbra di tin e documento ey disponible na parlamento y publico, pero e realidad ta otro. Pakico?

Entre otro, pasobra nos ta topa cu un discusion continua tocante e.o. gasto di personal y di bienes y servicio, unda cu e organo supervisor CAft ta haya cu ta importante pa bolbe na e nivel di gasto di e añanan ‘pre-Covid’ mientras cu gobierno ta argumenta cu tin gasto indispensable pa haci, cu consecuencia cu esakinan ta keda subi. Y ta importante pa un bon evaluacion no papia di cifra global so, sino na kico a gasta e sumanan presupuesta. Por ehemplo, si gasto di lease auto ta keda aumenta, mientras cu tin departamento di gobierno ta lidia cu un sistema digital asina anticua cu di baina nan por haci nan trabao, nos tin un situacion di establece prioridad robez. Nos mester bisa cu den tratamento di presupuesto hustamente e tipo di debate aki ta haci falta. Y ta pesey ta asina importante pa por conta cu tur documento, inclusive cuenta anual, y ohala algun dia aproba pa un accountant, pa por discuti na un manera mas realistico.

Mientras poco poco, y bao presion constante di gobierno Hulandes, e responsabilizacion financiero lo drecha, riba otro tereno esey no ta asina. Nos ta keda observa e diferencianan di opinion cu tin entre gobierno di Aruba y gobierno di Hulanda pa loke ta e strategia cu mester hiba nos na tera firme financiero. Mientras cu gobierno Hulandes ta keda insisti cu ta importante pa cuminza mas pronto posible cu pasa di deficit anual, cu debe creciente, pa un surplus anual pa por reduci debe, gobierno di Aruba ta proyecta pa keda cu un deficit, cu mester financia, di awor te na aña 2026. Esey ta haci cu na e promer punto di medicion cu a acorda, na aña 2027, no lo mira e corelacion debe publico/ GDP na e nivel di 70% cu a acorda den e protocol di 2018. Cu e debenan cu ta pretende di crea ainda, segun CAft nos ta keda pega na un nivel di 88% di GDP na 2027.

Ta importante reconoce cu no ta trata solamente di cumpli cu e meta, pasobra e ta poni riba papel; e ta riba papel pa un motibo, o varios. Un di nan ta cu ora bo ta planifica, bo mester haci esey pa un periodo realistico. E motibo pa purba yega na 70% na 2027 no ta pasobra tin un gobierno Hulandes cu ta ‘maha na nos cabez’, sino cu mester purba yega na un situacion mas sigur pronto, pasobra bo no sa kico futuro ta trece pa bo despues. Den e situacion global di awendia ta dificil pa analiza loke nos tin nos dilanti den e proximo añanan, cos por cambia di un momento pa otro. Esey ta haci cu planifica y proyecta no tin sentido anto? Esey no ta asina, semper mester planifica te unda por. Pero e hecho cu mas leu den futuro bo purba wak, menos exacto bo calculacionnan ta, ta haci cu, si tin peligro grandi bo dilanti awor, bo mester purba pa sali di nan mas pronto posible, hustamente pasobra bo no sa kico mas ta bin pa bo, como gobierno y como pais.

Awor, un hende lo por puntra: “Ma pakico nos gobernantenan no ta comprende e asunto ey anto…?” Nos no tin e impresion cu nan no ta comprende, sino cu nan no tin tanto gana di haci loke mester haci pa remedia e situacion mas pronto posible. Y pakico no tin gana? Pasobra actua na bienestar di e gran mayoria ta haci cu nan mester distancia di e interesnan particular, y partidario, cu nan ta sirbi. Esaki no ta critica riba e actual gobierno so, ta e situacion constante cu nos por a experimenta practicamente desde nacimento di Pais Aruba. Naturalmente ta facil pa constata y critica esaki, pero pa esnan den politica e asunto ta un tiki mas complica. E problema ta cu den un situacion di crisis tuma medida semper ta afecta hende, un mas cu otro. Y afecta hende, sigur den nan cartera, tin consecuencia electoral. Nos por hasta yega na e conclusion cu den cierto situacion, kico cu bo haci como gobernante lo tin consecuencia electoral negativo. Nos tin un situacion asina na man awor: aumenta BBO o introduci BTW, tur dos tin consecuencia. Pero, bo por evalua cual decision ta mihor pa futuro, y pa bienestar general, y net esey nos no ta mira gobierno ta haci. Ora mester scoge entre dos opcion no atractivo, bo mester scoge pa Aruba, no pa ‘mi hendenan’…