Siman pasa a tuma lugar un seminario na universidad di Aruba, unda a presenta resultado di un investigacion bao di mucha y hoben di nos scolnan, pa sondea e ambiente cu nan ta biba aden, kico ta e reto y menazanan cu nan ta experimenta, etc. Pa motibo di e pandemia a dura te awor pa por presenta e resultado, y esnan presente tabata di acuerdo cu esaki ta e tipo di informacion cu ta necesario pa apoya maneho structural, pa crea un base mas sigur pa e generacion nobo lanta aden. E investigacion por a tuma lugar danki na e cooperacion di e fundacionnan cu ta dirigi enseñanza, algo indispensable, pero no ta kita cu e trabao aki ta algo cu ta abarca mas cu e scolnan. Ta necesario contempla henter e ambiente, na cas, na scol y riba caya, den cual nos hubentud mester di guia y acompañamento. Presencia di e mandatario nobo encarga cu husticia y asunto social a conduci na un compromiso di su banda di incorpora e trabao haci den su maneho y, importante, percura tambe pa duna continuacion na e tipo di investigacion aki. Pasobra, aunke e audiencia tabata agrablemente sorprendi pa e trabao haci, inmediatamente esnan cu tabata presente a realiza cu esaki tabata apenas un estudio ‘piloto’ cu tin sentido solamente si e por sirbi como ‘baseline study’ pa un estudio mas amplio, y ademas continuo. A keda bon cla cu no por djis haci tur e esfuerzo, ricibi elogio y aplauso di tur banda y seguidamente laga e asunto te ey…

Dedica recurso caro y scars na e tipo di investigacion aki ta solamente responsable si di berdad e datonan ta haya uso y cu e monitoreo continuo a traves di tempo por indica tambe si e medidanan cu eventualmente a tuma tabatin e efecto desea. Tur esaki por zona masha logico pero den nos cultura gubernamental te awe investigacion dirigi na orienta y evalua trabao haci no a crea mucho raiz ainda. Pues den e caso aki, si di berdad logra un maneho permanente, cu ta haci uso di informacion procedente di investigacion periodico structura, esaki tambe lo tin su efecto riba otro terenonan gubernamental unda mester investigacion di e caracter aki.

Sin embargo, en general informacion pa sustenta maneho no ta bin necesariamente di investigacion haci explicitamente cu cierto obhetivo, manera cu a haci den e caso describi aki. Hopi informacion, riba un sinfin di tereno, ta ser acumula caba pa diferente instancia gubernamental, cu ta haci esaki pasobra ta nan tarea, hopi biaha describi den e leynan cu e departamento mester implementa y supervisa. E problema grandi ta cu den e actual cultura gubernamental tin un afan pa mantene informacion como confidencial y cu no ta divulga nada, ni na otro instancia, a menos cu tin un ‘visto bueno’ di e mandatario encarga. Ta necesario pa trece un cambio den e manera di pensa aki, cu no ta na fabor di nos propio desaroyo. Trabao gubernamental riba un cierto tereno por beneficia di informacion di un otro entidad gubernamental, cu tin e informacion pero no tin un maneho desaroya con y bao ki condicion, otro instancianan gubernamental y semi-gubernamental por haya acceso na informacion. Banda di esaki ta necesario tambe pa desaroya un maneho pa loke ta informacion cu a base periodico por bay pa publico en general y pa medionan di comunicacion.

Tur esaki lo parce masha logico pa hopi di nos, pero e realidad ta otro. Tin hasta entidadnan gubernamental cu no ta cumpli cu nan obligacion legal, tin biaha hasta bao tratado internacional, di duna informacion na publico tocante nan trabao relaciona cu e tratadonan referi. Nos sa cu tin esnan cu ta mustra riba e ley bao di cual gobierno mester duna e documentonan cu un ciudadano ta pidi (Landsverordening Openbaarheid van Bestuur; LOB). Esey ta berdad pero no ta toca e tipo di informacion cu nos ta atende aki. E diferencia ta cu e tarea general informativo cu gobierno tin ta haci cu cierto informacion mester sali pa publico regularmente y ademas ta exigi cierto preparacion den forma di tabel o grafico pa haci esaki mas accesible. Pa haci esey mester tin personal cu training adecua y nos no ta convenci cu tur departamento tin e personal ey pa haci e trabao.

Pero, promer cu tur cos, mester tin un actitud positivo dirigi na duna informacion, dentro di e aparato y den comunidad. Ta parce facil pa bisa cu nan mester ‘open up’ pero e temor cu cosnan negativo tambe ta haya nan caminda pa publicidad ta haci cu den hopi caso ta opta pa no duna nada. Pero esey no por keda asina, y esey pa un motibo masha obvio: nos ta un pais den problema, y pa resolve nos problemanan nos mester siña conoce nos realidad, den tur su facetanan. Nos mester sa kico ta bon, pa nos no benta esey afor den e proceso. Nos mester sa di e cosnan malo, pasobra ta esey nos mester mehora. E maneho hiba te awor a haci cu awor cu COHO a bin, ta resulta cu hopi informacion basico simplemente no t’ey. Nos ta contento cu gobierno ta bisa di ta pone transparencia na promer lugar. Esey ta absolutamente necesario, pero en general, no riba un ‘need to know basis’ cu gobierno ta elegi pa nos.