editorial 2_15_1.jpg

Den su rapport financiero pa CAFT pa e prome tres luna di 2016, gobierno ta pone bon cla cu “den cuadro di maneho di debe, ta duna prioridad na e debenan  a largo plaso riba e debenan a corto plaso”. Esaki ta  bisa den e parti di splicacion di e capitulo di debe (pag. 20 di e rapport). Por cierto por mira cu den e prome trimester di 2016 e debenan local bao di e denominacion ‘handelscrediteuren’ a aumenta di Afl. 92.1 miyon na fin di 2015, te na Afl. 144.5 miyon, un aumento di mas di Afl. 50 miyon. Cu gobierno ta haci e escogencia aki, cu no ta faborece comercio local, ta di comprende den e sentido cu gobierno mester cumpli cu su acreedornan grandi (y di exterior) pa mantene su reputacion financiero. E consecuencia ta cu e sector priva local ta sufri y mester warda mas largo ainda riba nan pago. E retraso den e pagonan aki ta causa riba su turno un falta di likides den sector priva, cu ta afecta henter e sector.

Por observa cu entrada di gobierno a keda atras den e periodo menciona, pero gobierno aparentemente a ahusta su pagonan di tal manera cu, mira di punto di bista administrativo, e gastonan a keda dentro di e limitenan estableci. Mientras cu esey ta zona manera bon noticia, y por mustra CAFT cifra pa e trimester aki masha bunita, naturalmente esaki no ta nada otro cu pospone e pagonan local di menor tamaño, pero cu hunto ta yega na un suma considerabel.                                                                                             Loke ta yama atencion tambe ta por ehemplo cu den e periodo analisa aki, e pagonan bao di ‘Bienes y servicio’ tabata mas halto cu loke tabata proyecta pa gasta den e trimester aki: Afl. 27.4 miyon real y den presupuesto 2016: Afl. 23.0 miyon. Pero tin algo mas preocupante cu e categoria aki. Na 2015 mercancia y servicio cu gobierno a cumpra, a yega na e suma total di Afl. 240.3 miyon, segun Banco Central. Pa 2016 gobierno tin pensa di gasta solamente Afl. 165.7 miyon loke significa corta casi 75 miyon den material y servicio cu e aparato mester pa funciona!  E cifranan aki ta mustra e problema  grandi cu nos tin nos dilanti, y esey ta un deterioro grandi den e nivel di servicio di e aparato gubernamental den e aña aki.

Como agravante por añadi cu e ganashi di pospone pago local no ta yuda mehora situacion financiero a largo plaso, ya cu algun dia mester paga. E debe ta aumenta solamente pa motibo di cobransa di interes cu comercio mester hinca den su prijs. No ta prome biaha cu ta pospone pago; den pasado caba por observa cu gobierno ta keda sin paga su cuentanan, loke ta mustra bon riba papel pa un of dos aña. Den e siguiente añanan e suma pa e categoria aki ta subi drasticamente atrobe…

Banda di e aspecto remarcabel aki por observa cu e entradanan di gobierno a keda atras compara cu loke tabata spera. Impuesto di importacion a mustra un adelanto, pero di otro banda riba ‘accijnzen’ no ta mira un mehoracion. BBO a keda atras bastante (Afl. 23.3 miyon vs Afl. 25.6 na 2015). Esaki pa prome biaha ya cu te awe semper BBO a mustra un crecemento, aunke tin bes limita manera na 2015 (+0.5%). Impuesto riba salario a keda atras compara cu loke a spera den presupuesto, pero ta na mesun nivel cu prome trimester di 2015: Afl. 65.7 miyon. Den total gobierno a haya como Afl. 3.7 miyon menos cu loke a pensa di cobra den e periodo aki.

Kico ta awor e conclusionnan general di e cifranan aki? No por destila for di e cifranan aki cu tin un mehoracion den economia. Un bahada den ‘accijnzen’ di alcohol, cerbes y tabaco ta mustra riba un crecemento stagnante den consumo relaciona cu turismo. No ta parce cu tin cambio ainda den e tendencia presente caba den e ultimo dos aña, cu e consumo local no ta mehora. Banda di un bahada den loonbelasting awor pa prome biaha ta mira un bahada den BBO. E impresion ta cu nos tin un continuacion di un situacion menos faborabel den economia local a base di un poder di compra stagnante, cu talbes  e crecemento leve den turismo no  por carga mas. Den esaki mester remarca cu ademas mayor parti di crecemento den cifra di turismo ta e parti Venezolano, cu no ta consumi na e nivel custumbra di e turista averahe.  

Por ta cu CAFT ta keda contento cu en general gobierno a sa di mantene su gastonan, o miho dicho su pagonan, na nivel di su entradanan den e trimester aki. Den e sentido ey so por bisa cu ‘de cijfertjes kloppen’. Pero, manera señala, ta logrando esaki mas tanto posponiendo pago na comercio local. Di otro banda, por mira cu entrada di gobierno no ta avansa den direccion positivo, loke por keda asina pa basta tempo si no tin un cambio den e clima di inversion.