E siman aki nos compania nacional cu ta propietario y accionista di e empresanan nacional cu ta produci y distribui awa y coriente, a tene un reunion informativo pa diferente NGO y otro partido interesa, encuanto e plan pa establece un segundo parque di molino. E lugar cu tin na vista pa esaki ta e sitio conoci como Rincon, na parti pariba di Aruba. E relato no a duna mucho mas detaye tocante e resultadonan di e estudio di impacto amiental haci pa un compania di exterior, segun encargo di e compania nacional. Como tal como medio di comunicacion nos ta keda priva di mas informacion, como cu e tipo di informe aki como ocustumber ta keda warda manera ‘tesoro nacional’ y no ta bin disponible pa publico. Por lo pronto no lo logra cambia e maneho gubernamental aki, ya cu nan temor mayor semper ta cu esnan cu haya esaki pa lesa, lo tin mal intencion cune. Asina no ta yega nunca, ni na mehora maneho nacional ni na contribui na mayor transparencia.

Pero nos enfoque aki no ta principalmente e posible efectonan cu un proyecto asina por tin, aunke esey naturalmente ta keda un punto di discusion importante, dependiendo di kico e resultadonan, no conoci, ta. Nos ta desea mas bien di enfoca riba e proposito cu tin cu e proyecto aki. E pregunta ta: usa coriente pa kico? Si ta pa uso general como sustituto pa comustible fosil, cu te awe ta forma e base di nos produccion diario, nos por comprende e meta mihor, aunke ainda ta keda algun pregunta adicional. Manera, con ta para cu ‘upgrading’ di e molinonan actual? Al fin y al cabo, nan t’ey desde 2008 y por ta cu reemplazo cu unidad mas moderno y cu mas capacidad, por duna caba un aumento di produccion considerable. Un pregunta cu ta keda habri anto. Tambe lo ta interesante pa sa te ki capacidad ta desea di yega, mirando e hecho cu semper lo ta trata di un mezcla optimal di fuente di energia cu ta complementa y compensa otro. Energia d biento ta importante pero no ta resolve nos problema enteramente; tin momento cu e no t’ey. Esey ta trece nos necesariamente riba e alternativanan cu actual gobierno a presenta den ultimo añanan, gas liquido y hidrogeno. Nos ta cuminza cu hidrogeno, pasobra esaki ta requeri un cantidad impresionante di coriente pa su produccion. Ey ta surgi e pregunta cu, si bo mester tanto energia electrico pa traha hidrogeno, no ta mas factible pa usa e energia ey directamente, envez di converti esaki den hidrogeno pa despues us’e pa bolbe haya coriente? Nos ta comprende e uso di hidrgeno como ‘back up’ pa ora no tin otro fuente disponible, pero produci suficiente pa e obhetivo ey, ta tuma tur loke e parque planifica ta bay produci?

Otro opcion ta pa produci hidrogeno cu uso di gas natural liquido, loke talvez ta algo riba cual ta pensando, pero cu no ta liber di obstaculo tampoco. No ta pornada otro luna nos ta na 3 aña cu a firma e promer MOU cu Eagle LNG, pero den curso di e aña aki nos no por a observa tanto actividad. Un di e problemanan ta cu produccion di hidrogeno cu gas natural no ta hiba e label mas di ‘hidrogeno berde’ pa e uso di combustible fosil envolvi, loke ta hustamente loke ta desea di evita. Tin un silencio riba e aspectonan aki…

Grandi pa servilleta, chikito pa paña di mesa
Manera nos ta mira e desaroyo global ta bayendo, tanto pa produccion y uso di gas natural y hidrogeno, e problema cardinal pa Aruba por resulta su tamaño, den sentido economico, e escala di produccion – grandi – cu por realiza, o e tamaño modera pa cual tin solucion pero unda Aruba ta resulta mucho grandi. Pesey nos referencia na e expresion Hulandes ‘Te groot voor servet, te klein voor tafellaken’. Ehemplo: nos a pasa den tur e propaganda di produccion di hidrogeno, pero e volumen di produccion cu por realiza aki, y sigur si ta trata di hidrogeno ‘berde’, ta di tipo ‘micro’ compara cu loke un pais manera Colombia ta proyecta pa haci. Den un analisis publica anteriormente den e medio aki a referi na e iniciativanan Colombiano aki, cu ta na un escala di por lo menos 100 vez esun na Aruba. Esey lo tin un impacto grandi riba prijs di e producto, pa via di ‘economies of scale’, loke ta determinante pa produci na un rentable.

E caso di gas natural tambe ta dudoso. Fuera di e problemanan di construccion di tuberia di gas pa yega Barcadera, aki tambe e propaganda tabata orienta riba benta di gas cu cliente den exterior, mas tanto barco grandi cu en berdad ta cambiando pa gas. E pregunta ta si esaki ta di un volumen tal cu e ta haci e proyecto di gas rentable, sigur cu awor lo no tin un refineria mas. Den pasado a considera cu gas natural por tabata un opcion, si e refineria lo a tuma tres cuarto parti di e volumen y WEB e otro cuarto so. E realidad no a cambia y e planta di coriente y awa riba su mes no ta rentable riba gas.

Ta di spera cu e compania nacional concerni cuminza duna informacion mas amplio na publico en general. No ta aceptable mas pa presenta proyecto den e formato politico di ‘road show’ mientras e concimento general na e isla aki a evoluciona hopi. No por comprende cu ta un par di ‘happy few’ so ta ser considera pa tuma nota di e desaroyonan aki, cu finalmente ta toca nos tur.