Despues di Dia di Alzheimer, Bon Dia Aruba a tene un entrevista cu Director di Respaldo pa amplia mas riba e tema di demencia, con ta trata cu pashent y si ta un situacion cu mester tene cuenta na Aruba.

Hendrikus Van Gaalen, Psikiatra y Director Medico di Respaldo, a cuminsa splica cu tin diferente forma di demencia, Alzheimer ta un di nan, pero tambe tin front demencia, demencia ocasiona pa Parkinson, trauma, droga y tambe pa remedi.

E ta remarca cu tin diferente demencia pero Alzheimer ta e tipo mas importante di demencia, mirando cu esaki tin 70% di e casonan total di demencia. E ta refleha den edad di 65 aña ta haya 8% chens pa haya e malesa, riba 80 aña di edad ta bira 25% y cu 90 aña di edad e chens ta bira 40%. Entre mas halto e edad mas chens pa haya Alzheimer. Pero e ta un forma di demencia, no e unico.

Si un persona tin Alzheimer e por biba 8 aña of mas largo; pero esey ta depende di e gravedad di e malesa. Sinembargo otro tipo di demencia tambe por ta bastante peligroso. Den cuminsamento Alzheimer ta un demencia cu por cuminsa prome cu 65 aña mes. E ta kere cu na Hulanda 270.000 persona tin Alzheimer y 12.000 ta abou di 65 aña di edad.

Respaldo ta kere cu tin alrededor di 1.200 pashent cu demencia na Aruba. “No menos cu esey, e por ta cu mas, pasobra tin un factor cu ta laga demencia crece mas lihe manera sucu, presion halto, huma, hipertension. Persona cu no ta come bon of cu tin deficiencia na vitamina tambe tin mas chens pa hay’e.”

Segun Van Gaalen, tin factor cu por crea demencia mas lihe cu otro. Den caso cu hende no ta drumi bon pa aña largo tambe por hay’e mas lihe. Tin storia cu na Aruba tin persona menor di 65 aña cu tin’e. E ta bisa cu tambe por cay riba e mesun factor.

Persona cu 50 aña di edad por haya demencia. E por ta pa un trauma den trafico, un desgracia grandi cu ta bira un shock pa celebro. Un persona cu tin 30 aña tambe por haya demencia, den caso cu e ta uza droga of remedi tambe por crea demencia mas lihe. Sinembargo e ta bisa cu ta un grupo chikito.

A puntra Van Gaalen cua forma di demencia ta esun mas grave? E ta contesta cu ta dificil pa bisa, pasobra no ta haya remedi pa nan. Pa pashent cu tin Alzheimer ta purba di traha cu lithium cu ‘por traha tiki’ pero remedi no ta apto pa e malesa.

Tambe a puntr’e si toch tin un estudio pa yega na dje of un desaroyo? E ta aclara cu no tin. El a asisti na un conferencia di demencia, caminda a bisa cu a purba cu tur remedi, pero no ta yuda mas. Por purba di evita demencia mester biba saludabel y vigila sucu, presion pasobra remedi no ta yuda.

El a duna splicacion di remedi Lithium, unda cu hende ta uz’e pa tratamento di trastorno bipoplar. “Na Dinamarca, e awa cu hende ta bebe tin un diferencia mas halto den lithium, cu otro awa, anto por bisa cu na e pais tin menos hende cu Alzheimer. Pa e motibo aki ta kere cu e ta yuda un tiki.”

Remedi cu por yuda pa trata un persona cu demencia den otro forma ta pa comportacion, si un hende ta rabia lihe, move hopi, halucinacion y ta dificil pa cuida, e ora ey e ta haya otro ayudo. Un dokter cu enfermero ta trata cu demencia, pero ta tuma mucho tempo.

E ta tuma 1, 2 of 3 siman pa por duna un diagnostico, pero ta complica pa traha hunto cu neurologo pa wak con por trata e persona su comportacion. Tin mas caso di demencia y ta keda na salubridad publico en combinacion cu famia, medico pa wak kico por haci. “No por tuma 1.200 persona cu demencia den clinica, pasobra e no ta pagabel.”

Van Gaalen ta wak esunnan (mantelzorg) cu ta cuida e familiar cu demencia cu ta tuma mas di 20 ora pa siman apart di nan bida normal. “Nos ta e mantelzorg pa hende grandi; ta tuma tempo pa cuida nan mayornan. E cuido cu hende cu demencia ta dividi pa dokter, enfermero y hende den famia cu ta biba na cas.”

Lo purba mundialmente pa evita e malesa bira mas pio. A puntra Van Gaalen con serio e ta cu caso di demencia. E ta bisa cu prome tin cu diagnostica ora hende tin demencia ‘esey no ta facil tampoco’.

Malesa manera cancer, problema cu curason y demencia ta e tres grupo cu ta costa hopi placa. Segun Van Gaalen, mas grandi bo poblacion, mas persona ta bay tin Alzheimer cu demencia y e grupo ta keda crece.

Plan di Respaldo ta pa sigui duna e informacion riba parti preventivo. Pa evita pa hende haya demencia prome cu nan mester. Van Gaalen ta bisa cu pueblo mester compronde cu mester haci movecion, keda activo den mente, no huma, wak presion y kico persona ta come, bebe likido, drumi bon cu ta importante, no uza droga. Tambe ta importante pa sa cu mayornan cu tin Alzheimer tin chens cu nan yiu ta hay’e na grandi.

“Informacion nos ta bay enfoca riba dje. Diagnostica di neurologo y nos ta trata cu demencia ora cu e tin problema grandi cu comportacion of ora nan cuminsa halucina. Nos di Respaldo ta e instancia specialisa pa atende cune”, el a bisa.