Tabata na 2018 cu Bon Dia Aruba a raporta cu expertonan internacional den e ciencia y conservacion di shoconan tabata na Aruba anto a constata cu nos shoconan falta di proteccion.

Awor Fundacion Parke Nacional Aruba ta bezig cu e proyecto pa proteha y conserva nos shoconan pa casi cinco aña caba y tur cos ta canando hopi bon pa loke ta conservacion di nos shoconan na Aruba.

Giancarlo Nunes, Research & Conservation Manager na Fundacion Parke Nacional Aruba, ta splica reportero di Bon Dia Aruba cu un di e prome problemanan cu a bin dilanti tabata cu shoconan no tabata tin un luga safe pa traha nan neishi na Aruba, poco poco esakinan a cuminsa wordo destrui. “Esey ta algo pasando na diferente caminda di mundo door di e desaroyo, cual ta causa conflicto cu e ‘nesting grounds’ di shoco.” E falta di areanan pa traha neishi a haci cu a bin cu idea pa traha neishi artificial.

Asina a purba toch pa facilita y amplia areanan cu por traha neishi. Unabes Sr. Nunes instala un di esakinan, un record nobo cu e tin ta 30 seconde despues pa un shoco bin uza esaki. E ocupacion tambe ta hopi halto, ta bezig ta enfoca riba areanan di construccion unda tin shoconan y no ta gara esakinan y trece nan parke. Ora nan ta den peliger den un area di construccion por ehempel, ta busca un area cerca pa traha un neishi artificial cual ta bayendo hopi bon.

“Vooral den area di construccion, e ta bayendo bon. Nos tin cu mas 80% occupancy rates, semper e neishi natural ta bay perdi y mas tanto di biaha nan ta move den e neishi artificial traha pa nan,” segun Sr. Nunes.

Ta dificil pa sa cuanto desaroyo ta pasando riba e isla, nos tin masha hopi na diferente caminda, y ta dificil pa Parke comunica cu tur. Pero, ta ripara si mientras añanan ta pasando cu mas y mas hende ta birando consciente riba e situacion di shoco. Mas hende den construccion cu ta topa cu shoconan y sa di proyecto di Parke, ta yama Sr. Nunes pa pasa check nan. “E conscientisacion di pueblo a bira mas hopi delaster añanan pa loke ta situacion di shoco y hendenan mes ta contact mi aworakinan,” segun Sr. Nunes. Si e proyecto aki continua, mas y mas hende ta bira consciente y lo por mira unda mas tin lugarnan pa yuda e shoconan.

Sondeo pa miho bista di populacion di shoco
Aworakinan tin e areanan mas importante cu tin e cantidad di shoconan mas halto ta loke ta wordo sigui mas, eventualmente kier yega haci un sondeo di full e isla pa wak cuanto shoco nos tin di berdad. Na 1999 tabata e ultimo sondeo cu a wordo haci por medio di un studiante cual a conclui cu tin ongeveer 130 – 140 breeding pairs di Shoco, aworakinan por imagina cu mas sigur despues di tanto desaroyo cu e numbernan lo ta mas abao. No sa esey sigur pues ta importante pa haci un sondeo nobo, no a yega e punto aki ainda na Parke pasobra e ta un trabao bastante grandi cu mester hopi hende pa esey cu sa con pa haci sondeo sin haci ningun daño.

E aña aki Sr. Nunes tabata tin su prome stagiaire cu a haci sondeo den parti grandi di Sero Colorado y eynan el a cubri henter e area, pues awo tin e prome mapping di Sero Colorado riba e shoconan y unda nan ta. Papiando awo cu Vogels Bescherming Nederland, tambe cu par di universidad na Merca, pa mira si por haya algun extra stagiaire den e añanan venidero cu por ripiti e prome sondeo akinan cu a wordo haci. Si logra haci esaki na tur areanan na Aruba, por haya un bista di e populacion di shoco.
“Nos ta bezig, poco poco. Nos no por haci tur cos di biaha pero nos ta bezig. Baby steps,” Sr. Nunes ta expresa.

Pa hendenan ta consciente, den areanan di naturalesa vooral den areanan panort di Tierra del Sol, saliña, of areanan habri pa bay offroading, ta luganan cu shoconan gusta traha neishi y bo no por wak nan.

Ta pidi pa por fabor keda riba e camindanan designa y no bay off e trail pa poco aventura, pasobra tin hopi otro bestia cu ta haci nan neishi bao tera no shoconan so, y tur esakinan si bay core cu offroad por haci daño na e bestianan aki.

Sr. Nunes ta bisa cu e shoco mester di nos ayudo, e no lo por sobrevivi si nos no haci nada. Aworakinan si tur hende por ta consciente di esey, y tambe si tin construccion of ta mira cu tin shoco den peliger, pa tuma contacto cu Parke na 585-1234 pa Sr. Nunes check e situacion pa mira si por tuma accion si of no.