Hulanda a bati na porta atrobe cu e oferta/exigencia di un ley di Reino di supervision financiero pa Aruba. Esaki na lugar di e actual ley di supervision local cu ta bay haci 10 aña vigente. Anterior intentonan pa logra un ley di consenso, es decir cu consentimento di ambos banda, a fracasa. Con probable ta cu e biaha aki si Hulanda ta logra su meta?
E promer intento pa impone un ley di Reino tabata na 2015 tempo cu gobierno di Aruba sorpresivamente a presenta un ley di supervision local, pa scapa cara y por bisa cu no a bay di acuerdo cu imposicion di un ley di supervision di Reino. Hulanda a bay di acuerdo cu e ley local pa un motibo masha simple: e tabata contene – casi – tur e contenido y structura di supervision, copia di e ley di Reino pa Corsou y Sint Maarten, vigente desde 2010. E hecho ey nos ta mira ignora continuamente den casi tur medio di comunicacion na Aruba, cu ta keda ripiti e storia di e partidonan politico cu den nan mayoria ta keda mustra riba un eventual ley di Reino como e mayor catastrofe cu por sacudi Aruba, loke obviamente e no ta.
Nada straño anto cu poco aña despues parlamento di Aruba a rechaza e propuesta di un ley di Reino (LAft), cu den linea general tabatin e mesun contenido basico cu e ley local. Asina mes e argumento, menos logico pero aparentemente mas ‘patriotico’, cu e ley lo caba cu ‘autonomia’ di Aruba riba tereno financiero, tabata e lema principal, cu por cierto ta resona awe ainda. Esey a pesar di hecho palpable cu e tal ‘autonomia’ a bay perdi na 2014 caba, tempo cu e intervencion Hulandes a cuminza.
Pero ban mira e asuntofor di banda Hulandes. En principio, un ley di consenso ta un ‘tall order’ pa logra, pasobra ambos banda mester bay di acuerdo. E ehemplo exitoso tabata e ley di consenso menciona anteriormente,logra cu e dos otro islanan autonomo, cu a sirbi como modelo tambe di e subsiguiente versionnan di ley di supervision. Ta dificil pa imagina cu na 2025 un mayoria di e forzanan politico ta bay di acuerdo cu un ley di Reino, mientras e condicionnan economico y financiero di nos pais ta parce bastante remoto di e situacion cu na 2010 a conduci na e consenso necesario pa un ley di Reino na e otro islanan. Nos ta bisa ‘parce’ pasobra cautela lo mustra nos no solamente riba e situacion economico faborable di e momento aki, sino tambe riba riesgo grandi nos dilanti si algo mester bay robez den economia mundial.E experiencia di e crisis di Covid-19 lo mester a siña nos lo suficiente. Pero tin mas.
Hulanda a realiza cu despues di e ultimo debacle cu propuesta di ley nan tabatin mester di ‘menos carrott y mas big stick’, si nospor usa e expresion for di politica Mericano tradicional, conociden nos region. E ‘palo pa dal’ Aruba, e menaza cu interes mas halto riba e prestamonan Hulandes, a resulta un hilaridadpa e simple hecho cu no ta e politico, sino e ciudadano di Aruba ta carga e peso di e intransigencia politico local. E pensamento Hulandesta cu e politiconan Arubano lo mester actua segun ‘interes genuino’ di nan pueblo, pero e politico Hulandes ta supposed di sa mihor. Nan mes no semper ta actua segun e principio ‘sagrado’ aki, pakico spera esey anto di e forzanan politico na Aruba? E oferta/menaza a fracasa por lo tanto.
Awor e situacion actual. Nos a mira formacion di un gabinete nobo, cu en principio ta para tras di un aceptacion di e ley di Reino, aunke ainda e deliberacion ta tumando lugar na nivel di ‘ambtenaar’ pa despues pasa pa e nivel politico. Di e poco cu a bira conoci di e negociacion ta resalta un formula elabora pa termina e ley y un definicion di e categorianan di gasto di personal, pa cual IMF a entrega un analisis, relaciona cu e norma di 10% di GDP como maximo anual pa e gastonan aki. Pero, nos a tende algo cu a cambia den e mero curazon di eley, cu ta e ‘framework’ pa supervision, hereda di 2010, cu Gobierno di Reino na timon di e supervision aki? Lo ta demasiado speculacion pa supone cu nada esencial no a cambia anto den e parti aki, mientras ningun partido ta menciona esey? Anto a acepta esey caba, of no?
Nos por a scucha di parti di nos ministro presidente cu rechazo di e propuesta aki lo pone Aruba den un luz hopi negativo dentro di Reino Hulandes. Esey por ta asina pero esey ta suficiente pa haya un base di 11 voto den parlamento pa acepta e ley di consenso?Si acaso no aproba e ley, ta facil pa ‘lamenta’ e decision ey, pero señalando na Hulanda cu “Parlamento soberano a papia” y cu gobierno su man ta mara…Cu esey, nos ta mes leu cu algun aña atras, tempo cu parlamento a rechaza e propuesta anterior. Pa corona obra, Hulanda pa di tantisimo vez tin un gobierno demisionario, cu perspectiva di eleccion y formacion di un gabinete nobo, cu bien por pone nos den negociacion nobo na 2026, dependiendo di con e gobierno nobo Hulandes ta bay maneha e ‘platos rotos’ cu nan ta hereda. Ley di consenso ta mustra un probabilidad distante, y imposicion di un ley di otro manera lo carece di un base legal y real. Nos lo keda pendiente…