Plan di gobernacion di e gabinete nobo na Hulanda ta parce di ta desea ‘real business’ cu integridad den gobernacion riba e islanan di Reino Hulandes. Suficiente pa pone esaki como un punto di lansa pa nan maneho den e periodo nobo di gobernacion. Preocupante? Talvez pa esnan cu ta di mala fe, pero esey no ta e preocupacion di e mayoria di ciudadano corecto y di bon voluntad cu ta apoya integridad den maneho gubernamental, simplemente pasobra esey ta e unico manera di pensa, a base di moral y etica. Por tin un preocupacion cerca e ciudadanonan aki, sin embargo, y esey ta basa riba e duda si e plannnan Hulandes pa pone orden den e parti di Reino aki di berdad ta bira realidad y no ta keda colga na mita di caminda. Y pakico ta pensa y bisa esey? Pasobra nos a mira varios investigacion encuanto corupcion fracasa y no entrega nada substancial na medida structural pa fortifica integridad den operacion gubernamental.

Pregunta concreto anto, por ehemplo: kico a cambia den e procedimentonan di pidi y otorga tereno erfpacht? Tin ley cu explicitamente ta exclui e posibilidad di haya tereno erfpacht (casi) pornada y bira bende pa cienmiles, hasta miyones cu otro persona o compania? No, sino por a para e ladronicia descara cu a tuma lugar den ultimo añanan, unda e malvadonan por sinta hari nos den nos cara! Y a pesar di e multiple denuncianan no ta mira tanto accion di banda di autoridadnan. Na e momento aki por pensa cu tin asina hopi trabao cu e caso Ibis, cu no tin e capacidad pa actua, loke nos por comprende. Capacidad semper ta limita, pero ta importante pa comunidad haya señal cu e accion no ta keda na e caso Ibis y laga demas casonan pa nan cuenta.

Pero laga nos ta optimista y spera cu lo tin un bon colaboracion entre gobierno (nobo) di Aruba y gobierno Hulandes por tin resultado den dos sentido: uno ta sigui desplega e capacidad di investiga necesario den e casonan mas grave di corupcion; y dos, yuda den mehora e procesonan administrativo, cu ta haci posible preveni corupcion di miho forma. Nos ta bisa miho, pasobra evita corupcion completamente nunca ta posible; esnan cu kier haci malo semper lo busca forma di burla e sistema di control. E aspecto di control efectivo ta clave, pasobra ta aki lo mester bay pone e base pa por preveni corupcion den futuro y crea confiansa atrobe den gobernacion, independiente di cual partido ta den gobierno.

Manera nos a trece dilanti varios biaha caba, ta dificil pa ataca e problema aki ‘across the board’ pa henter e aparato. Lo ta necesario pa cuminsa atende algun prioridad den esaki. E prioridadnan cu nos lo por imagina ta e trayectonan di permiso mas prominente. Riba e lista limita di prioridad aki lo mester aparece e proceso di permiso di estadia, incluyendo e proceso di conseho encuanto mercado laboral. Tambe e proceso pa yega na emision di tereno propiedad di Pais Aruba, tanto pa loke ta vivienda como pa actividad economico. E hecho cu ya tereno a bira scars ta haci cu e competencia pa haya tereno ta birando mas fuerte y e sistema actual ta absolutamente insuficiente pa mantene un control adecuado.

Awor, ta masha bunita pa construi yen di structura y trayecto di control pa e aparato gubernamental, pero kico haci si e maldad ta organisa na e top mes, na nivel ministerial. Aki ta unda nos por siña di e caso Ibis. Independiente di e resultado final dilanti mesa berde ( e otro ‘berde’) di e caso mes, ta obvio cu mester bin, pa cuminsa un consenso, cu ora tin indicacion di cos cu no ta anda bon, cu un mandatario mes ta envolvi den e delito concerni, cu por maneha e asunto aki na Aruba mes, sin cu ta necesario pa recuri na ayudo Hulandes. Apoyo den forma di personal extra den trabao di investigacion semper mester ta posible, pero ta di spera cu esey ta keda algo excepcional.

Pero si nos no kier repiticion di loke a sucede recientemente, cu e batuta di e asunto ta na Den Haag y no na Oranjestad, ta bira necesario pa crea e base pa Ministerio Publico por actua independiente, sin cu e ministro di Husticia local por para un investigacion riba un colega. Den caso di malcomportamento di e ministro di Husticia mes semper tin e ultimo remedio na nivel di Reino, y esey ta cu via un decreto di Rey (KB) ta retira e mandatario. No pensa cu esey nunca lo sucede pasobra esnan di un tiki mas edad ta corda e sucesonan na 1994 alrededor di servicio di inteligencia di Aruba, unda esey tabata e medida cu Hulanda a tuma contra e ministro di Husticia di e tempo ey.

Sin embargo, laga nos ta positivo y pensa cu nos mester haci loke ta necesario pa tene nos mes cas limpi, si e pretension ta cu nos mes por maneha e tipo di situacion aki. Cu un gobierno nobo pronto den funcion, nos ta keda pendiente di e avancenan cu nan kier logra.