Fracaso di gobierno local y di supervision

Un noticia cu nos por a anticipa pa algun tempo caba, pero ora e yega e ta manera un sorpresa ainda. Hulanda a tuma rienda di e administracion di e isla St. Eustatius, despues cu un delegacion di dos persona, un di nan nos anterior gobernador Refunjol, a investiga y evalua henter e situacion na e isla. Loke a aparece den prensa, principalmente na Hulanda, ta duna un impresion di un gobernacion local cu a pega completamente. Desorden, falta di respet pa ley, un caos financiero, y principalmente un negligencia grandi pa e tareanan di mantene e servicionan publico na nivel.

Remarcabel ta cu na Hulanda e reaccion ta trankilo, cu e pregunta mas crucial: ki dia e isla por asumi su gobernacion atrobe? E pregunta ta mustra cu ainda na Den Haag nan no ta comprende e problema. No ta cuestion di tuma over pa algun tempo, introduci atrobe un administracion publico nobo, pone tur cos na nan luga, y despues? Duna nan tur e tarea grandi ey atrobe? Aparentemente na Den Haag e poco ambtenaarnan cu ta comprende e materia no ta logra convence e ministronan di kico ta trata aki. Y esey ta di comprende, pasobra nos mes bibando riba un teritorio insular chikito hopi biaha ta kere cu nos ta capaz pa haci tur cos, mientras di baina nos ta logra cubri tur cos cu un pais mester atende. Anto nos ta den otro categoria di tamaño cu St. Eustatius!

Djis compara: St. Eustatius tin algo menos cu 30 kilometro cuadra; tamaño di Parke Arikok, bo por bisa. E teritorio ta conta cu mas o menos 3200 habitante na e momento aki. Djis pa duna un  comparacion: Aruba ta como 35 biaha mas grandi den poblacion cu St. Eustatius. Hasta un isla manera St. Maarten, di cual hopi biaha ta bisa cu nan ta demasiado chikito pa maneha un gobierno autonomo, tin un poblacion di 10 biaha mas grandi cu St. Eustatius. Anto e Parke Arikok aki mester atende tur tarea cu un teritorio riba su mes mester atende? Ken por kere cu un teritorio asina chikito por handle tur tarea di duana, inmigracion, administracion financiero, enseñansa, registro civil, etc.? Fuera di esey atende compania grandi cu tin facilidad di transshipment di crudo ey, cu tur tarea di supervision y imponiendo di cumplimento di ley cu esaki ta encera? Bo por imagina bo cu regularmente ta keha di e presencia di ilegal na e isla. Cos di hari pasobra esun cu a cana rond na Parke Arikok, no sorry St. Eustatius, mester por imagina su mes cu si bo tin ilegal ta pasobra bo mes tin gana, pasobra no tin luga di sconde riba e isla. Tres mil hende ta duna e posibilidad di conoce practicamente tur cas, y tur hende personalmente.

E problema di e gobernacion autonomo no ta si nan por o no por tin nan mes gobierno local, pero mas bien kico e gobierno local ta capaz di haci y kico no. Y den e caso aki loke por ta masha limita. Y e siguiente pregunta ta anto, si tin hopi cos cu e isla mes no por maneha, ken mester hacie anto? Den tempo colonial y despues den e Antias di seis, y despues di cinco, hopi di e supervision y suministro di empleado publico tabata bin di e nivel di gobierno central, cu tabatin su departamentonan na cada isla. Tabatin polis di Aruba cu tabata traha na e islanan chikito aki, banda di otro ambtenaar cu otro responsabilidad. Y ta aki e fayo grandi di e cambio na 2010 ta, cu a duna e isla chikito aki asina hopi asunto pa nan mes atende, cu esaki necesariamente mester a bay robes. Un anecdota di e problema di escala: e comerciantenan na Saba y St. Maarten tabata kier nan mes Camara di Comercio, cu nan mes registro di negoshi (handelsregister). Riba pregunta di un critico ta pa cuanto empresa nan kier pasa den tur e molester di mantene e registro, mientras tabata mas facil pa mantene e registro na St. Maarten den cual tur cos di den pasado tabata registra caba, nan no a gusta e comentario: nan tin e sagrado derecho di ta riba nan mes…

E miedo di Hulanda pa nan yama nan pa colonial of neocolonial ta asina grandi cu nan no tabata dispuesto di tuma rienda unda tabata mester, di cuminsamento caba, pasobra e isla chikito lo no a logra. Y awor, despues di tur cos, e intervencion mester a sucede di tur manera.  Y por ripara di biaha cu na Hulanda ta trata e asunto manera un cos di cual mester deshaci mas pronto posibel. Cu e consecuencia cu aki poco aña nan ta back to square one atrobe. Y tin un ultimo aspecto tristo den e asunto aki. Hulanda a tuma e islanan aki cu e compromiso di percura pa nan desaroyo socioeconomico. Pero nan a duna e dictadornan chikito tur oportunidad di neglisha nan obligacionnan cu nan hendenan. Esey ta indica no solamente falend zelfbestuur (mal gobernacion) pero den mesun rosea falend toezicht (mal supervision) riba e gobernacion local. Pero cu esey nos na Aruba mes tin nos experiencia tambe.