ORANJESTAD – Un empleado di un compania di seguridad cu varios aña di servicio, recientemente a haya un tremendo sorpresa desagradable. El a ricibi un carta di e compania di seguro cu tin un contrato cu e empresa unda e ta traha, pa maneha e placa di cada empleado cu mester paga na e compania di seguro tur luna, cu su dunador di trabao tabatin como un aña sin paga e placa, cu si e tabata kita di su salario tur luna.

Un consulta rapido cu su coleganan a duna como resultado, cu nan tambe a haya e carta y cu di ningun di nan a ser paga e suma corespondiente durante e mesun tempo ey. Den e carta, cu Bon Dia Aruba a haya como copia di e empleado en cuestion, e compania di seguro ta informa su persona di e situacion, anunciando tambe cu mientras tanto a termina e contrato di seguro cu e compania cu no ta cumpli, dunando e estado financiero di loke a keda paga – anteriormente – y cual suma si lo keda reserva pa e persona en cuestion.

E problemanan pa e empleadonan di e compania aki ta mustra bastante grandi . Di un banda, placa cu nan a kere cu ta deposita caba cerca e compania di seguro, ta resulta di a keda den man di e compania pa cual nan ta traha, o den man di e director di e empresa personalmente. Y di otro banda, e empleadonan a keda cu un buraco grandi den nan ‘opbouw’ di pension, ademas cu nan como empleado no por acudi na e otro compania di seguro, cu tin acuerdo cu gobierno, pa loke ta ehecucion di e ley di pension general obligatorio pa sector priva.

Algo di historia
Na 2011, a traves di e Dialogo Social cu a tuma lugar e tempo ey, e partnernan social, sindicato, gremionan empresarial y gobierno, a yega na un acuerdo pa institui un pension general obligatorio pa sector priva. E ley yama Landsverordening algemeen pensioen (AB 2011 no. 85).

Esaki a bin banda di e pension general di AOV, cu segun experiencia, ta duna un mero proteccion basico, pero cu no ta suficiente pa empleadonan di sector priva por biba un poco mas comodo despues cu nan stop di traha. Na inicio di januari 2012, e ley di pension obligatorio aki a bin na vigor, y ta obligatorio pa tur empleado entre 18 y 65 aña. Dos di e companianan grandi na Aruba, Ennia y Guardian Group (Fatum), a acepta pa tuma e implementacion di e seguro pa nan cuenta. Esaki tabata implica cu tur empresa, cu tin personal na nan servicio, mester a cera un contrato cu un di e dos companianan menciona, y percura pa tur luna paga e suma corespondiente pa cada empleado. E porcentahe di prima ta 6%, en principio 3% pa e empleado y 3% pa e dunador di trabao. Ta posible tambe paga mas, o pa e dundador di trabao tuma mas di 3% pa su encargo, como beneficio pa e empleado.

Tambe mester bisa cu e ley aki no tabatin consecuencia pa hopi di e empresanan mas grandi y mas fuerte den nos economia, cu ya caba tabatin un plan di pension pa nan empleadonan, basta nan plan ta cumpli cu e minimo stipula den e ley.

E ley na cual nos ta referi, den articulo 26, inciso 1, ta indica cu pa eherce e supervision, mester nombra via ‘landsbesluit’ e funcionarionan publico encarga cu e esaki. E ministro encarga cu nombramento ta e ministro encarga cu finanzas. E supervision gubernamental ta algo logico, pasobra e dos companianan no por haci esaki: nan sa ken ta nan cliente, pero no sa ken ta esnan cu no tin contrato ni cu nan mes, ni cu e compania competidor. Pa por yega na un supervision adecua, ta logico cu lo mester tin cierto coordinacion di trabao entre e empresanan di seguro y e supervision gubernamental. Nos lo bolbe na otro ocasion riba e tema specifico aki.

Situacion actual
Sinembargo, desde 2012 te awe, ainda gobierno no a percura pa e debido supervision. Den pasado, bao di e anterior gobernacion caba, Bon Dia Aruba a yega di comenta tocante e situacion di ausencia di supervision aki, en bista di loke esaki por bay causa na perhuicio pa e empleadonan cu no ta sigura, o manera den e caso aki, no ta sigura mas.

Lamentablemente, ainda no a yega na e colaboracion necesario entre gobierno y e companianan Ennia y Guardian Group pa optimalisa e cumplimento di doñonan di trabao cu e ley aki. Awor cu e señalnan di auxilio ta cuminsa yega na nos escritorio, ta bira tempo pa ataca e problema aki na forma structura. Na e momento aki ta hasta dificil pa tin un idea di con grave e problema ta: cuanto empleado den sector priva no tin cobertura, o no tin cobertura mas?

NOTA di Redaccion: Pa haya un bista mas amplio riba e asunto, Bon Dia Aruba a sostene un entrevista cu director di Ennia, pa papia specificamente riba e problema general di supervision y cumplimento cu e ley menciona, cu lo aparece den nos edicion di mañan, diamars 26 di maart. Tambe a pidi ministro encarga cu Finanzas pa un reaccion, riba cual el a laga sa cu pronto e lo reacciona ampliamente riba e materia aki.