Nos tin cos pa drecha na Aruba. Esey sin punta dede riba gobierno saliente ni entrante. Un simpel awasero den fin di siman, cu un tiki lamper ta causa problema cu coriente y cu conexion di cable tv. Perhudica a keda tambe esunnan cu a opta pa ricibi nan señal di internet via cable, loke normalmente ta duna un señal di bon calidad. Pero si no tin conexion riba cable pasobra lamper a causa problema, no tin señal di internet ni di television.

Esaki por parce un inconveniente chikito, pero esey no ta asina, no mas. Awendia un cantidad considerabel di persona ta trahando for di cas, sea pa otro empresa o instancia, o atendiendo asunto di nan negoshi for di cas. Conexion na tur momento ta vital den esaki. Cu henter nos sistema di cable tv y di coriente coriendo pa un gran parti riba tera, ta bira dificil pa evita e tipo di accidente aki, causa pa evento di naturalesa, cu riba nan mes no ta ni asina excepcional. Al fin y al cabo, nos no ta papiando aki di un desastre natural mayor, manera un horcan cu ta menasa e islanan mas den Norte di Caribe tur aña, pa cual nan mester custumbra biba cu e tipo di menasa constante aki.

Awor, nos por pensa cu, ya cu ta de bes en cuando nos tin e problemanan aki, nos ta haci reparacion segun un problema presenta; cambia un palo di luz ranca pa un chauffeur cu tiki sanger den su alcohol, o un suceso di indole natural manera e fin di siman cu a caba di pasa aki. Pero mester por lo menos contempla e posibilidad di elimina e riesgonan di un red di cable riba tera, manera esun di coriente y di cable tv. Por mustra riba e hecho cu pa hopi aña a haci e esfuerso pa pone henter e red di telefon, cu parcialmente ta sirbi tambe di comunicacion pa internet (‘dial up’), bao tera. Tur e gastonan haci pa esey, a ser carga pa e consumidor cu ta haci uzo di e servicio di telefon/internet. Pues ora ta bisa cu ta trata di costo considerabel, nos lo bisa cu esey ta corecto, ta costo grandi pero no imposibel pa realisa.

Ademas, ta bin algo nobo acerca cu nos mester considera. Mirando pa futuro, nos ta bayendo den direccion di un structura nobo di fiber optics, cu ta encera henter un infrastructura… bao tera. Esaki ta bay atende telefon, television y internet, a lo largo haciendo tanto e infrastructura di koper di telefon/dial up, como esun di cable tv/internet obsoleto. Tin varios parti na nos isla unda e infrastructura bao tera a ser realisa caba, indicando cu nos ta na caminda caba cu e inversionnan grandi aki, loke riba su mes ta bon noticia.

Pero, lo no ta bon idea pa incorpora den e esfuersonan aki tambe e red di distribucion di coriente, haciendo esaki menos vulnerabel pa accidente di trafico como tambe pa incidente natural? Ademas di e limitacion di riesgo, e eliminacion di cable cu ta core tur caminda ta percura pa un tremendo ‘clean up’ den nos vista, dunando e isla un apariencia hopi mas agradabel y menos ‘tercer mundista’ na luga di e selva di waya cu ta colga tur caminda ainda. Y pa bolbe riba e inversionnan necesario, nos lo añadi cu nos ta papiando aki di algo cu parcialmente a cuminsa caba. Den e barionan mas reciente y ordena ya caba a bay den e direccion aki, di tin tur infrastructura bao tera. Pues pakico no amplia esaki, como un maneho integra, pa henter e isla? Naturalmente esaki ta exigi e colaboracion di tur e instancianan concerni, pa planifica y reparti tarea y inversion, pasobra e ta un esfuerso cu tur mester carga conhuntamente, pero segun e importancia y posibilidad di carga e peso di inversion.

Tambe tin un otro aspecto di planificacion. Aruba a urbanisa na un manera menos controla den e ultimo decadanan. No tabatin un intento pa trata di concentra e urbanisacion di tal manera, cu un parti mas grandi di e isla por a keda teritorio berde. Esaki tambe ta haci cu no solamente vivienda ta plama riba un gran parti di e superficie pafo di Parke Arikok, sino tambe negoshi. Esaki ta haci cu tambe di un punto di bista economico, tur servicio manera di internet, mester ta disponibel tur caminda.

Y pa evita e problemanan cu nos a señala recientemente caba, cu awe ta asfalta un caminda, pa mañan otro entidad bin kibra esaki pa pasa tubo o cable, causando daño y mas gasto, ta importante pa realmente atende e asunto aki for di un punto di bista di planificacion integral. Haciendo esey, nos lo no ta na vanguardia di planificacion moderno den e mundo aki. Na hopi pais, sigur esunnan desaroya, pa hopi decada esaki ta e manera di traha. Si nos ta serio den nos afan di modernisa nos pais, ban cuminsa tambe cu haci e trabao, reuniendo tur aspecto y interes cu cual mester tene cuenta. Otro oportunidad pa proba cu desaroyo sostenibel ta den e asuntonan aki tambe.