Situacion financiero dificil y pronostico di crecemento economico limita cu tin su impacto comercio ta factornan cu por contribui pa e trahadonan dicidi di bati porta di sindicato. E echo ta cu e hendenan cu tin trabou tin miedo di bay perde beneficionan existente of nan propio trabou y nan ta busca un forma pa protege loke nan tin.

E cantidad di referendum cu a wordo celebra durante e ultimo añanan ta mustra cu un aña tin mas y otro menos of vice versa. E caso di aña 2016 caminda 7 referendum so a tuma luga e aña ey, mientras cu na aña 2017 tabatin 15 referendum.

Na Aruba tin un aumento riba convocatorio di referendum, ya cu e trahadonan a bira mas consciente. Social media ta hunga un rol den esaki, ya cu tin mas grado pa acceso na informacion. Pero tambe ora cu e trahado ta sinti cu tin situacion cu por afecta su stabilidad y cierto derechonan adkiri ta core peliger, nan ta busca un proteccion pa medio di un sindicato.

Segun mediador di gobierno, Anselmo Pontilius, no necesariamente e sindicato t’ey pa percura pa bo haya mas adelantonan financiero directo of indirecto. Sino cu e hende ta wak’e tambe como un forma di proteha nan cupo di trabou, entre otro.

Sinembargo den un estado di derecho manera Aruba ta, tur hende tin e libertad di scoge e caminda democratico cu tin, entre nan participa den referendum pa busca representacion sindical. Encuanto situacion laboral y afiliacion sindical, sr. Pontilius ta haya cu den e sociedad di awendia no mester existi e tipo di discusion riba afiliacion sindical. P’esey ora cu un sindicato por mustra preto riba blanco cu e tin un mayoria cu kier afilia na e sindicato, generalmente oficina di mediador di gobierno ta sugeri pa ambos parti yega na otro y reconoce otro pa medio di un proces-verbaal. Di e forma aki nan por evita tur e proceso largo cu ley di referendum ta exigi pa cumpli cu esaki.

‘Sindicato geel’
Segun abogado riba tereno laboral, Hose Figueroa, e idea tras di un sindicato ta pa defende e derechonan of interes di nan miembronan. Pero pa cumpli cabalmente cu esaki e mester ta un organisacion independiente.

El a referi riba loke ta wordo yama internacionalmente ‘sindicato geel’ cu 99.0% di nan ta wordo influencia fuertemente pa gerencia. E tipo di supuesto sindicato interno aki ta purba di evita e presencia di otro sindicatonan. Ya cu den nan opinion e trahadonan por trece nan opinion dilanti pa cu e compania, sin cu mester tin un sindicato envolvi. Sr. Figueroa a base di su experiencia como abogado di FTA ta wak esaki como un tactica pa tene sindicato afo.

Pero banda di independencia cu un sindicato mester tin, tambe tin un aspecto legal cu ta stroba e tipo di sindicato geel aki. Den nos ley of ordenamento legal ta para cu e unico cu tin autoridad pa cera un contracto colectivo (CAO) ta un sindicato. E mester ta un organisacion di trahado cu den su statutonan ta bisa cu e tin e autoridad di negosha y firma CAO.

E importancia di un CAO ta cu e documento aki no solamente ta un acuerdo entre un empresa cu e sindicato. Pero den un CAO ley tambe ta regula tur loke ta para den dje y cu e empresa mester cumpli cu esaki. E no ta conta solamente pa e miembronan di e sindicato, pero tambe pa tur trahado cu ta cay den e CAO.

Nos ley ta prescribi cu e trahadonan cu den futuro ta drenta den servicio di un compania, tambe tin cu aplica e mesun condicion di trabou para den e CAO. “E embergadura di un CAO ta hopi mas grandi cu simplemente un acuerdo”, el a bisa. P’esey e ta conseha pa tanto miembronan, pero particularmente esunnan cu no ta miembro por afilia na e sindicato.