Den caso di e dos proyectonan hotelero paraliza pa protesta formal y legitimo, ken tin culpa pa e situacion aki: e bisiñanan/ o entidad cu ta haci uso di e derecho legal di trece obhecion, o gobierno cu no a percura pa e procesonan legal aki mester a tuma lugar promer cu ta habri man duna permiso, cu e confianza no hustifica cu ‘tur cos ta OK’?

Den ambos caso nos tin e impresion cu a ‘rush’ e proceso pa cumpli cu e desaroyadornan di proyecto, pa sigura tur cos ta bon, y si acaso mester surgi problema, gobierno ta’take care’ di esey. Naturalmente esey no ta resulta asina, pasobra ley ta duna e ciudadano e posibilidad di lanta obhecion y ora esey sucede, ta den corte huez lo dicidi kico ta bay ta e rumbo cu e asunto ta tuma, no gobierno. E promer yama pa tin e conocimento di con e asuntonan aki mester bay ta gobierno, nan supuestamente tin e huristanan cu, anterior na otorgamento di cualkier permiso pa emiti tereno y despues pa costruccion, mester adverti gobierno kico ta e problemanan cu mester preveni, hustamente pa e proceso no pega despues, manera a pasa awor.

Ta surgi e inquietud tambe awor, cu e desaroyador por hiba gobierno corte pa daño y perhuicio, pa compensa e perdidanan financiero cu, segun nos por imagina, por ta bastante grandi. Un paralizacion di varios luna den un proyecto di e magnitud aki por causa un perdida di varios miyon y por debilita e posicion financiero di e proyecto considerablemente. Esey no ta implica automaticamente cu gobierno ta responsable pa compensa e daño ey; aki tambe ta huez lo haci e evaluacion si e demanda ey ta hustifica. Y di kico esey ta depende? Entre otro di e contesta riba algun pregunta clave. Por ehemplo, nos por imagina cu huez ta puntra e compania kico nan a haci pa pone nan mes na altura di e asuntonan legal cu ta rondona nan proyecto aki. Practicamente semper den e tipo di proyecto aki e desaroyador ta contrata un bufete di abogado pa apoya nan esfuerzo pa por tin tur cos bon regla, exactamente pa nan no haya nan mes den e tipo di trancamento manera a resulta e caso awor. Ta kico e abogado(nan) ey a conta nan? Nan a informa nan debidamente kico ta e procesonan di obhecion cu lo mester respeta, o al contrario a bisa nan cu ‘no worry’ pasobra ‘e detayenan ey nos ta atende’…? E sucesonan, aunke nos no ta na altura di tur detaye, ta mustra riba e hecho palpable cu no a tene cuenta cu tur e cosnan aki, pues a tuma e riesgo conscientemente di haya nan confronta cu e problemanan actual. Naturalmente e desaroyador o su abogadonan por keda sin contesta publicamente e tipo di pregunta aki cu nos ta haci como medio di comunicacion, pero nan lo tin pa sigur cu e huez cu atende un eventual caso di daño y perhuicio sigur ta bay haci e preguntanan aki, y e si kier contesta…

Con tur esaki lo bay resulta nos no sa, pero un cos ta sigur: tin algo realmente malo cu e forma con nos gobierno(nan) ta atende e tipo di proyecto aki. E problema crucial ta parce nos e hecho cu di un banda gobierno ta bao presion pa introduci ley cu ta duna ciudadano derecho di obhecion, mientras cu di otro banda esaki no ta facilita e otorgamento rapido di e permisonan necesario. Y como cu e leynan ey cu ta duna ciudadano derecho hopi biaha a keda introduci via presion Hulandes, ta surgi e afan di considera e protesta/obhecion como ‘cos chikito’ cu gobierno lo atende. Nos por a ripara den e caso di e proyecto na Sero Colorado cu tin mas hende ta kere cu gobierno por haci milagro, sigur ora e asunto ta den man di huez caba. Asina nos por a tuma nota di un accion di colecta firma pa mustra apoyo popular na e proyecto. E iniciadornan por a spaar nan esfuerzo pasobra huez den nos sistema hudicial no tin e custumber di keda impresiona pa e tipo di accion aki. Tambe nos a tuma nota di e critica di e ex-ministro cu a bolbe bira politico, cu ta haya cu parlamento mester a haci algo… Y kico bo kier nan haci? Pasa un mocion cu cual meta, urgi gobierno haci algo? Nos tin e impresion cu gobierno no falta voluntad pa regla e asunto aki mas pronto posible, pero nan turno a pasa caba, y obviamente no a haci e trabao bon. A proposito, ta e mesun ex-/actual politico aki tabata e protagonista den inicio di e proyecto aki, unda tabatin problema serio cu e credibilidad di e entidad financista, cu tabata un empresa practicamente sin capital estableci na Londres, cu mester a keda elimina como candidato, pa despues ‘team up’ cu e actual grupo desaroyador. Lo ta recomendable pa e ex/actual politico yuda clarifica si no ta desde e inicio ey a duna un impresion eroneo di nos realidad legal, cu a resulta den e actual problema.

Kico tur esaki ta significa? Cu no ta e ciudadano cu ta haci uso di e posibilidad cu ley ta brinda pa defende loke e ta mira como su interes, tin e culpa, sino esun den gobierno, o esun cu ta asesora e entidad stranhero, cu a duna e impresion cu ‘tur cos ta OK… Nan mester deal cu e problema cu nan mes a crea.

LJMADURO – 11-SEP-2023