Cu cierto asombro nos a tuma nota di e posicion cu e lider di e partido grandi den coalicion a tuma, encuanto e situacion cu por surgi despues di e reunion di gobierno di Reino diabierna venidero. Segun e lider di fraccion ta bay mira si Hulanda sa di respeta un decision tuma, den su concepto, completamente legal y segun constitucion. Pa loke ta e proceso hiba den preparacion di e cambio di ley y den tratamento den parlamento, no cabe duda cu esaki a tuma lugar na un manera regular. Y cu e ley existente tin su fayonan desde su inicio, cu no ta cuadra cu constitucion, tambe ta berdad. Cu e actual gabinete no ta nada contento cu e ley cu gobierno anterior a acorda cu Hulanda, y a introduci esaki como ley local, loke no tabata corecto, nos por comprende esey pero e metodo usa no ta yuda pa ‘delete’ supervision financiero di Reino.

Pero, esey no ta e asunto aki. En principio, gobierno o cualkier parlamentario por propone loke nan ta desea como legislacion nobo, laga esey cana su caminda, honra o ignora conseho di Raad van Advies den e asunto, y si tin suficiente apoyo, e propuesta ta bira ley. Por ta trata di un tremendo ley cu ta un aporte grandi na nos sistema legal, o por ta un desastre legal cu nunca mester a mira luz di dia, segun e opinion di cualkier persona, pero tur esey por pasa y bira ley. Pero tur ley, di tur teritorio autonomo dentro di Reino Hulandes, ta suheto na evaluacion di e Representante di Rey (Gobernador) cu ta haya of no cu e mester firma pa formalisa e ley aproba pa Staten. Y si Gobernador ta haya cu e no mester firma, e ley special cu yama Reglamento di Gobernador – un ley di Reino – ta prescribi cu e mester presenta esaki pa evaluacion y eventual anulacion na e Rey (lesa gobierno di Reino). Seguidamente e ley ta bay pa Raad van State pa su evaluacion, y despues di esaki ta sigui e conseho di Raad van State, cu por ta, sea pa aproba esaki y pidi e Gobernador pa firma e ley, o un conseho negativo pa anula esaki. Aunke esey no lo sucede asina facil, tecnicamente e Gobernador por keda opone e conseho, y esey por conduci por ehemplo na su renuncia o retiro. Pero, esey lo ta un caso hopi excepcional.

Pakico un ley ta cana e caminda aki? Esey cada alumno cu a haya staatsinrichting na scol por splica: pasobra nos ta autonomo y no independiente, y por lo tanto como parti di Reino nos tin riba nos gobernacion local, un nivel di gobernacion mas: esun di Reino. E valvula di seguridad ey ta funciona manera describi aki riba, pa preveni cu nos ta haya legislacion mediocre o pio, y ta logico cu e nivel superior di Reino mester asumi e papel aki. Esun cu no kier acepta e realidad aki, lo mester keda inconforme pasobra esey no ta bay cambia.

Awor, naturalmente e lider di fraccion tin un punto, den cual e tin apoyo (parcial) di Raad van Advies, cu a señala cu tin cierto asunto regla den e ley di Aruba cu no por regla eyden. E opinion ey nan a duna na 2015 caba tempo cu a pasa esaki den parlamento. Ta trata specificamente di e hecho cu den e ley local aki a adhudica poder y responsabilidad na Hulanda/Reino, loke no por ta regla den un ley local. Pero tambe Raad van Advies a opina cu e asunto aki mester ta regla den un ley di Reino, y ta net e punto aki e lider y su fraccion ta lubida convenientemente. Y awor cu e fraccionnan cu ta sostene gobierno a pasa pa elimina e supervision di Reino for di e ley local, ta logico cu Hulanda lo busca e miho forma pa restablece supervision, simplemente introduciendo un ley di Reino di supervision pa Aruba, y cla ta. Esey ta exactamente loke nos ta anticipa cu ta bay sucede, sigur si nos por ripara cu nada di e actitud beligerante contra Hulanda a cambia. Es mas, di e opinionnan cu nos por a scucha, por destila cu nan tambe ta anticipando paso fuerte diabierna awor.

Nos por imagina un solucion intermedio cu ta rescata algo di e bon ambiente cu mester tin den Reino. Pero esey lo rekeri cu ambos partido mester pone awa den biña. Pensando den e direccion ey, kico realmente ta loke gobierno di Aruba por ofrece? Y mira di banda Hulandes, nan lo laga Aruba mes regla su supervision? Y cu ki cara nan lo enfrenta e otro islanan? Nos no mester lubida cu den Reino, tin un principio fundamental pa gobierno Hulandes, y esey ta cu ta trata semper di mantene e relacionnan den e region (di Caribe) controlable. Y den esey ta pas un maneho mas uniforme posible, den legislacion y modelo di gobernacion. Cambia e LAft pa un ley di Reino ta pas net bon den e maneho aki.

Ta importante pa nos comprende bon cu nos ta nabega riba un barco cu yama Reino Hulandes. Y manera nan ta bisa na Spaño: “Donde manda capitán, no manda marinero.”