Cu e minimo di voto requeri parlamento a aproba e ley di Reino di supervision financiero. Pa ningun banda di e sala parlamentario un momento di hubilo. E supervision, den su forma nobo o den esun local di ultimo 10 aña, ta marca un di e momentonan mas lamentable di nos historia gubernamental. Pero esey no ta e reto grandi nos dilanti. Con pa reduci debe te na un nivel aceptable pa un pais chikito cu un economia vulnerable, ta keda e reto pa e proximo añanan, unda no por spera automaticamente cu nos economia lo keda crece manera den e periodo post-Covid aki.
Realmente no a scucha argumento nobo den e reunion, ni pro ni contra, loke tampoco lo straña ningun hende. A scucha repiticion di e ‘perdida di autonomia’ cu a bay perdi tempo cu Hulanda a interveni caba. E supervision a cambia di bachi y awor tin un ley mas elabora, cu mas detaye pa cumpli, pero tambe cu un clausula di terminacion di supervision, mara na varios condicion. Uno interesante ta cu Aruba lo mester tin un “organo nacional independiente”, cu ta supervisa cumplimento di e normanan pa supervision, cu mester ta stipula den e ley nacional. Cu esaki ta referi na e ‘begrotingskamer’ sin menciona e nomber, cu segun nos interpretacion di e texto aki no ta un posible opcion cu gobierno di Aruba por considera, sino un condicion indispensable pa por termina e supervision di Reino. Aki ta parce cu a crea e base pa un organo supervisor cu mas forza cu djis un caracter consultivo, ya cu su ‘independencia’ ta describi den ley di Reino, ademas cu mester prueba necesario cu e organo ta activo. Lo no ta facil anto, pa cualkier gobierno, pa pone (conseho di) e organo un banda y tampoco di cualkier manera afecta o atacha indenpendencia di e organo, pasobra esey por conduci na un accion di gobierno Hulandes/Reino, cu di tur manera lo keda vigila. Tambe e ley ta encera un cantidad considerable di condicion riba tereno di calidad di administracion financiero, cu dificilmente por keda ‘denuncia’ como intervencion inapropia Hulandes; ta norma di opera cu nos mes gobierno(nan) mester a introduci hopi aña pasa caba. Den e sentido ey henter e sesion parlamentario tabata manera un spiel dilanti cara di nos politiconan; ta di spera cu nan a cuminza comprende cu e berdadero ‘autonomia’ ta ora bo mes ta pone orden, envez di warda te dia gobierno di Reino bin impone esey.
Sin embargo, no ta trata solamente di aceptacion, si of no, di un ley di Reino. Ta trata tambe di e contexto socio-economico actual y futuro, den cual e ley aki lo mester funciona. For di oposicion por ehemplo por a scucha cu Aruba ta bayendo bon, tin mas di Afl. 500 miyon na surplus, cu ta pagando e debenan, etc. Esey ta berdad pero no e berdad completo. Un di e problemanan mayor pa futuro ta cu nos no lo por conta sin mas cu e bonanza cu e ultimo par di aña aki a trece pa caha di gobierno. Aruba tin su dilanti un tarea enorme di rehabilita varios parti di e isla cu a keda ignora pa decadas y cu awor ta exigi inversion di centenares di miyones, pa no papia mes di e desmantelacion di e refineria. E condicionnan contractual cu Citgo no a sirbi nos di nada, pasobra e suma miyonario cu e empresa mester a paga Aruba no t’ey; otro compromiso di varios centenar di miyon cu nos no tin. Tur esaki ta acumula na hopi mas cu loke lo resta di e surplus despues di paga debe cu ta madura. Ademas nos tin e gasto di rehabilitacion di purificacion di awa, cu bo por hinca den un compania separa, pero peso di e gasto ta cay di tur manera riba bo ciudadano y empresariado; ta costo camufla gubernamental pa cual lo mester fia placa tambe. Den tur esaki ta bon pa realiza cu no por exagera e rapidez cu cual nos lo ta pagando debe. Ehemplo: oposicion ta mustra riba e famoso Afl. 500 miyon di surplus, pero kico loke realmente ta bay na paga debe? Segun reportahe financiero gubernamental pa trimester 2 di 2025, e aña aki gobierno tin Afl. 534 miyon pa paga o refinancia. Loke ta pone di propio fondo (di surplus) lo ta Afl. 78,3 miyon, lagando Afl. 455,7 miyon pa refinancia. Laga nos supone cu cos ta sigui bay bon cu nos economia y cu gobierno ta logra pone un banda Afl. 100 miyon cada aña entre 2026 y 2030, es decir Afl. 500 miyon cu no mester refinancia. Pa fin di 2025 nos debe lo ta na alrededor di Afl. 5000 miyon ainda; un cuota di debe/GDP di algo mas di 70%. Esaki lo baha te casi 50% pa 2030. Cu Afl. 4500 miyon di debe ainda nos tin un peso anual na interes di sigur Afl. 250 miyon pa aña riba cada presupuesto. Esey ta sin conta e debe scondi den e suma cu mester paga anualmente na e proyectonan PPP, cu pa 2025 ainda ta presupuesta na Afl. 97,7 miyon.
E importancia di e bishita reciente di promer ministro Hulandes, unda a expresa e disposicion di colabora den e desmantelacion di e refineria, ta mustra con lo mester busca apoyo pa logra e proyectonan grandi cu Aruba mester entama, a pesar di nos situacion financiero. Rehabilitacion di San Nicolas no ta logra, si nos no busca pa mehora nos credibilidad financiero, incluyendo bon relacion den Reino.



