Dia 4 di februari ta conoci como e Dia Mundial di Cancer. Dia 4 di februari tambe ta e dia cu Koningin Wilhelmina Fonds (KWF) a wordo funda oficialmente na Aruba y aña aki nan ta celebra 61 aña di existencia. Den un entrevista cu Bon Dia Aruba presidente di KWF, Sra. Lilian Prince, ta elabora ariba e mision di e fundacion y e trabaonan cu nan ta realisa pa yuda pashentnan na Aruba cu ta sufri di cancer.

Cancer ta un di e principal causanan di morto na mundo y e cantidad di pashentnan ta keda aumenta. World Health Organization (WHO) ta indica cu na 2021 mundo a crusa un record nobo, un estimado di 20 miyon persona a wordo diagnostica cu cancer y 10 miyon a fayece. Segun WHO e cifranan aki lo sigui aumenta den e proximo decadanan. Sinembargo, tur tipo di cancer por wordo trata y hopi por wordo preveni of cura.

Sra. Prince ta conta cu durante e ultimo cinco añanan aki desde cu na Hulanda e fundacion Wereld Kanker Onderzoek Fonds a wordo funda, nan ta afilia cu nan danki na Sr. Germund Daal, nan ta recorda e fecha importante aki.

El a splica cu e fundacion a wordo lanta cu e meta pa informa y tambe yuda e pashentnan di cancer na Aruba. “E trabao di e fundacion aki ta basta grandi pasobra el a lanta na 1961 y niun hende tabata yama bisa cu nan tin cancer y mester ayudo”, el a bisa. El a sigui conta cu antes e tema tabata un tabu na Aruba. Ningun hende kier papia di dje, ningun hende kier bisa cu nan tin cancer. Pero awendia esey no ta e caso mas. “Awendia nan tin cu sali dilanti y bo ta mira cu tin masha hopi hende aworaki cu ta malo. Aworaki si nan ta sali dilanti pa busca ayudo y busca apoyo y p’esey e fundacion t’ey”, el a bisa.

Na aña 1981 mirando e necesidad di señoranan cu tabata tin cancer di pecho e fundacion a cuminsa manda busca protesis pa esaki y desde aña 1981 te aworaki e señoranan cu ta wordo opera di cancer di pecho ta presenta na e fundacion cu un carta di dokter y cu e declaracion ey y nan carchi di AZV nan ta haya un protesis cada dos aña completamente gratis.

“E fundacion aki ta duna e sosten y ayudo na e pashentnan di cancer”, el a expresa. Na 2020 radioterapia a wordo introduci na Aruba. Pashentnan di cancer por ricibi e tratamento aki na San Nicolas y por ricibi tratamento di kimoterapia cerca di hospital. Un otro tipo di ayudo cu e fundacion ta ofrece ta na momento cu un pashent mester bay ricibi su tratamento di sea kimoterapia of radioterapia y e pashent no tin transport, fundacion KWF ta ofrece transport for di nan cas pa e tratamento y back completamente gratis.

Sra. Prince ta splica tambe cu ora cu e momento mas critico, e momento mas duro yega, ora cu ciencia medico indica cu no por haci nada mas pa e pashent, e fundacion ta duna servicio tambe na cas di asistencia pa e pashent terminal, nan ta facilita nan cama y nan ta yega pa duna e pashent y e famia e sosten sin ningun costo.

“Esey ta e yudansanan cu nos ta duna y naturalmente un apoyo moral ora un hende ta yega cu e kier papia tambe nos ta scuch’e y gui’e kico e tin cu haci. Pasobra tin biaha na cas mes no ta haye. Tur loke cu nos ta haci pa e pashent di cancer, e fundacion aki ta hacie gratis. Nos ta gradici Dios inmensamente hopi y e pueblo Arubiano cu ta duna su donacion”, Sra. Prince a expresa.

KWF ta conoci pa su recaudacion di fondo cu nan ta haci rond di Aruba. Pa motibo di covid y algun restriccion cu tabatin, añanan anterior no tabatin recaudacion di fondo, pero e aña Sra. Prince ta positivo y a bisa cu ya nan ta preparando pa e aña aki si nan sali riba caya pa colecta donacionnan. “Esey ta e trabao cu nos ta haci. Nos ta depende completamente di donacion. Pero di un forma toch nos ta ricibi un tipo ayudo di Gobierno pasobra AZV ta brinda un ayudo toch grandi. Pero en realidad nos ta yuda e pashentnan cu locual nos ta ricibi di donacion”, el a indica.

Sra. Prince ta conta cu e ta haci e trabao aki desde aña 1984 y na 1991 el a bira presidente di e fundacion, y te cu aña 2000 el a fungi como presidente. Na 2000 el a bay Hulanda y despues di dos aña el a bin back, el a cuminsa traha atrobe y na aña 2005 el a tuma e presidencia atrobe te cu aworaki. “E aña aki na maart mi ta cumpli 26 aña hibando e liderazgo na e fundacion. E ta un trabao noble, e ta un trabao bunita pero tin biaha e ta hopi duro si”, el a indica.

Rond di mundo e atencion medico pa cancer, manera cu hopi otro enfermedadnan, ta refleha e desigualdad na mundo. E diferencia mas cla ta entre paisnan di ingreso halto y paisnan di ingreso abao y ta raporta cu tratamento integral ta disponibel na mas di 90% di paisnan di ingresonan halto, pero na menos di 15% di e paisnan cu ingreso abao. Pa e motibo aki WHO a decreta cu e tema pa Dia Mundial di Cancer e aña aki ta cerando e buraco den cuido (closing the care gap).

Un encuesta recien di WHO a encontra cu e servicionan di cuido pa pashentnan di cancer ta wordo cubri pa e financiamento di salud gubernamental na aproximadamente 37% di e paisnan di ingreso abao y mediano compara cu 78% na paisnan di ingreso halto. Esaki ta significa cu un diagnostico di cancer tin e potencial di pusha un famia den pobresa, particularmente na paisnan di ingreso abao, un efecto cu a empeora durante e pandemia di COVID-19.

Afortunadamente, WHO ta haciendo hopi pa hiba atencion oncologico di calidad na paisnan unda cu te cu e momentonan aki tabata for di nan alcance. E esfuersonan di WHO ta enfoca ariba cancer di pecho, e cancer mas comun aworaki, cancer cervical, cu por wordo elimina y cancer infantil. E enfoke di cada un di e iniciativanan aki ta paisnan di ingreso abao of mediano, unda nan lo ricibi e beneficionan den materia di salud publico.