
(AP) — Un grupo di veterinario tabata traha cu cahanan di metal pisa ayera mainta, subiendo nan un pa un riba un flota di semi-truck. Entre e cargo: tiger, macaco, jaguar, olifanti y leon – tur huyendo e ola mas recien di violencia di cartel eclipsando e ciudad Mexicano di Culiacan.
Pa añas, mascota exotico di miembronan di cartel y animal di circo ta bibando den un refugio chikito pa animal pafo di capital di Sinaloa. Sinembargo, un bataya sangriento pa poder cu a cuminsa aña pasa entre fraccionnan rival den cartel di Sinaloa, a hinca e region den violencia sin precedente y a laga e lidernan di Santuario Ostok sacudi pa atakenan arma, menasa constante di morto, y falta di acceso na suministro esencial necesario pa tene nan 700 animal na bida.
E organisacion di ayudo awo ta bandonando Culiacan y transportando e animalnan oranan leu cu speransa cu nan lo scapa lo pio di e violencia. Pero e bataya a bira asina amplio den e region cu hopi ta teme cu inevitablemente lo alcansa nan.
“Nos nunca a mira violencia asina extremo,” segun Ernesto Zazueta, presidente di Santuario Ostok. “Nos ta preocupa pa e animalnan cu ta yega aki pa tin un miho futuro.”
“Cu e guera escalando entre e dos fraccion di Cartel di Sinaloa, nan a cuminsa extorsiona, secuestra y atraca auto pasobra nan mester di fondo pa financia nan guera,” segun analista di seguridad, David Saucedo. “Y e civilnan na Culiacan ta esnan cu ta sufri.”
Zazueta a bisa cu nan salida for di e ciudad ta otro señal di con leu e guera a drenta bida diario.
E siman aki, personal di e refugio a subi animalnan riba un convoy mientras algun entrenador a purba di calma e animalnan.
Veterinario y animal, acompaña pa Guardia Nacional Mexicano, a cuminsa biaha riba e autopista na Mazatlan, unda nan tin plan di libera e animalnan den otro reserva pa bida salvahe.
E relocacion a bin despues di lunas di planificacion y training di e animalnan, un movida cu e organisacion a haci den un acto di desesperacion. Nan ta bisa cu e santuario a keda atrapa memey di e guera pa motibo di su proximidad cu e pueblo di Jesus Maria, un bastion di Los Chapitos, un di e fraccionnan den guera.
Durante e periodonan di violencia intenso, personal na e santuario por scucha tiro cerca, zonido di auto y helicopter, algo cu nan ta bisa ta spanta e animalnan. Bataya di e cartel regularmente ta stroba e personal di yega e santuario, y algun animal a pasa dianan largo sin come. Hopi a cuminsa perde lana, y al menos dos animal a muri pa motibo di e situacion, segun Zazueta.
Complicando e asunto ta e hecho cu un cantidad grandi di animal cu nan ta rescata ta ex-mascota di narco, laga bandona den areanan rural di e estado. Den un caso, a descubri un tiger Bengal mara cu cadena den un plaza, atrapa memey di tiramento. Leyendanan urbano ta circula na Sinaloa, cu caponan ta duna nan enemigonan como cuminda pa nan leon mascota.
Diego Garica, un trahador di e refugio, ta entre esnan cu ta biaha pa rescata e animalnan. El a bisa cu regularmente e ta ricibi menasa anonimo, cu hende ta yama bisando cu sa nan adres y con pa hay’e. E ta preocupa cu e ta bay bira un obhetivo pa bay cu e ex-mascota di caponan. Zazueta a bisa cu e refugio tambe ta ricibi yamada menasando di kima e santuario y mata e animalnan si no haci un pago. “No tin un lugar sigur den e ciudad e dianan aki,” Garcia a bisa.
Esey ta e sentimento pa hopi na e ciudad di 1 miyon. Ora solo sali, mayornan ta check pa noticia di tiramento comosifuera ta pronostico di tempo, pa determina si ta safe pa hiba nan yiunan scol. Casnan kima ta sinta yen di buraco di bala, y ocasionalmente, curpanan sin bida ta aparece ta colga for di brugnan pafo di e ciudad. Anochi, Culiacan ta converti un pueblo fantasma, lagando bar y club cera y hopi sin trabao.
Na februari, mientras tabata core riba un vehiculo di e refugio usa pa transporte di animal, Garcia a bisa cu el a ser forsa pa baha di e auto door di un homber cu arma y cara tapa den un SUV. Nan a horta e truck, remedi pa bestia y hermentnan usa pa gruponan di rescate, y a lag’e ta tembla cant’i caminda.
E punto final pa Santuario Ostok a yega na maart, ora un di e olifantinan cu nan ta cuida, Bireki, a kibra su pia. Veterinarionan a lucha pa haya un specialista pa dun’e tratamento na Mexico, Merca of mas aleu. Niun hende lo tribi di biaha pa Culiacan. “Nos a puntra nos mes, kico nos ta haciendo akinan?” Zazueta a bisa. “Nos no por riesga esaki sucede atrobe. Si nos no bay, ken ta bay duna nan tratamento?”
E preocupacion di hopi ta cu e accion di Mexico contra e cartelnan ta bay genera mas movidanan violento di poder di organisacionnan criminal manera a pasa den pasado, segun Saucedo.
Zazueta ta culpa gobierno local y forsanan di seguridad pa no haci mas, y a bisa cu nan suplica pa ayudo den ultimo ocho luna no a haya oido.
Oficina di gobernador di Sinaloa no a responde inmediatamente na un solicitud pa comentario.
E santuario a haci e movida sin ningun anuncio publico, preocupa cu nan lo enfrenta repercusion di oficialnan local of e mesun cartelnan forsando nan pa huy, pero nan ta spera cu e animalnan lo haya alivio na Mazatlan despues di añas di conflicto.
Garcia no ta asina sigur. Mientras e ta spera lo miho, el a bisa cu e tambe a mira violencia di cartel plama como un cancer na e pais Latino Americano. Mazatlan tambe ta enfrentando brote di violencia, maske nada compara cu e capital di Sinaloa. “Al menos e ta mas stabiel,” el a bisa. “Pasobra akinan, awe, e ta djis sofocante.”