Den campaña nos por spera tur sorto di ‘regalo’ cu ta cay manera manda for di cielo. Asina tambe e ultimo anuncio di nos ministro encarga cu Infrastructura y Planificacion, cu e ta bay emiti mil tereno erfpacht e aña aki, pa mas tanto hende posibel por construi cas. Ta zona bunita, no? Mas ainda si e ta bay papia cu e banconan comercial pa nan colabora den duna e cliente cu ta bin busca hipoteca un contesta rapido. Su idea ta pa banco no tarda mas cu un luna pa duna un aprobacion riba un peticion di un cliente cu kier fia pa traha cas. Esey no ta bay ta facil; banco no por laga gran parti di nan ‘due diligence’ cay pa acomoda gobierno.

Pero ta surgi mas pregunta. Si nos ta comprende e set up bon, e persona cu ta haya un tereno erfpacht pa traha cas, no ta haya un ‘optie’ mas di seis luna, pero ta haya un notificacion cu tin un tereno disponibel pa su persona, y cu e carta aki e por bay banco pa trata na haya un prestamo hipotecario. E manera aki supuestamente ta pa evita cu un persona ta haya un tereno erfpacht riba su nomber, y na luga di cumpli dentro di seis luna cu su obligacion di percura pa construccion ta na caminda segun exigencia di ley, nan ta pidi cada biaha un extension di e periodo aki. Naturalmente ta e instancia gubernamental mes tin culpa, pasobra ta nan mes ta otorga extension tras di extension. Finalmente, si e persona no por cumpli, e tereno ta bira disponibel pa otro persona haya.

Pa bon comprension: e proceso ta bay ta asina cu e persona ta haya solamente un carta cu tin un tereno disponibel; e proceso di haya e tereno riba su nomber anto no ta tuma luga, te cu e bin cu e carta di garantia di banco cu e lo haya un prestamo pa construccion. Despues e persona ta haya e tereno, incluso e traspaso cerca notario y… tin derecho riba e periodo di seis luna pa percura pa cumpli cu e avancenan den e construccion. Cu tin custumber di extende e periodo di seis luna aki un o mas biaha, ta keda mes tanto posibel cu prome cu e ministro a bin cu su accion resaltante aki. Pregunta: kico a cambia anto? Por bisa cu a introduci un fase preliminar na e proceso di antes, y esey ta e notificacion di DIP cu un persona por haya un cierto tereno, y e tin un luna pa aparece cu un garantia di banco cu e por haya prestamo. Si e no por logra esey, lastima, bo a perde bo turno… y otro hende ta haya e tereno ofreci y por bay regla su asunto cu banco.

Bunita, pero esey ta implica cu bo a perde bo peticion? Nan ta scrap bo nomber di e lista? Esey ta implica cu bo no a ni haya oportunidad pa cumpli cu e proceso segun ley, y ya bo ta descualifica? Pa asina reduci e lista? Parce cu gobierno aki a crea, fuera di ley, un proceso di pre-cualificacion, unda esun cu haya e carta, mag bay core bay banco, sino e ta perde su turno. Anto ken ta bisa nos cu no tin un sistema di privilegio, cu cierto hende ta haya sa mas tempran (informalmente) cu tin un tereno  reserva, pero ta tarda un poco pa haya e carta, loke ta duna nan un ‘headstart’ pa bay regla cos na banco. Cu eleccion den porta, ta parce cu e medida aki ta habri tur sorto di posibilidad di corupcion cu por uza pa beneficia esnan cu ta declara lealtad na partido den gobierno.

Di otro banda, nos ta keda cu e pregunta practico si henter e operacion aki ta factibel. Pakico? Dia 1 di februari 2016 nos a dedica nos editorial na e declaracion haci pa nos ministro aki den parlamento, unda el a bisa enfaticamente cu den seis (6) aña a logra solamente saca 600 tereno di erfpacht; 100 pa aña anto. Awor parce cu algo magico a sucede na DIP, cu diripiente nan por maneha mil caso pa aña. Pa nos comprende bon: a bin un fase inicial (fuera di ley) pa busca un bankgarantie, pero despues mester haci tur e trabao administrativo pasobra nada no a cambia den e ley mes. Awor, nan por splica nos unda den e proceso nan ta gana asina hopi tempo cu awor si nan por handle mil caso pa aña?

Di tur manera, accion  ‘relampago’ na banco of no, di e famoso diesun mil peticion cu tin registra, con ta yega na selecciona entre nan ta ken ta haya, y ken no? Of e ministro ta garantisa nos cu e otorgamento di notificacion lo bay segun fecha di entrada di e peticion? Anto asina esun cu tin dies aña o mas ta warda, porfin lo haya turno? Tambe si e ta registra na oficina di partido como ‘opositor’? Nos ta keda pendiente ta con e proceso aki ta bay cana.