Ayera, durante un conferencia di prensa, minister di Finanzas, Geoffrey Wever (Futuro), a comparti informacion tocante ehecucion di presupuesto pa di dos kwartaal di 2025.
“Awe nos a bin conforme e reglanan di LAft pa bin splica comunidad con ehecucion di presupuesto 2025 den e di dos kwartaal ta bayendo,” Wever a bisa. El a menciona cu e proceso aki ta uno prescribi pa ley. “Articulo 17 di LAft ta prescribi cu dentro di seis siman despues di finalisacion di e kwartaal mester entrega un uitvoeringsrapportage na loke ta e [Colegio di Supervision Financiero (CAft)].” Departamento di Finanzas ta a cargo di e trabao aki, y ta compila hunto cu otro stakeholdernan, manera DOW, DRH, Douane, DIMP y entidadnan den sector colectivo, e datonan di ehecucion di presupuesto, e minister a splica.
CAft na su turno ta ricibi e rapport y haci un revision.
“Ta parti di e transparencia caminda cu gobierno ta duna cuenta, ta rindi cuenta di su maneho financiero y di e desaroyo financiero y economico di e pais – y administrativo.” Segun Wever, esaki tambe ta un herment cu ta duna Parlamento oportunidad pa controla e prestacion di pais Aruba, y pa gobierno tambe ta den control di su datonan, prestacion di economia, desaroyo di gasto y entrada, y e ta un proceso importante.
E minister a enfatisa cu Departamento di Finanzas a entrega e rapport na tempo, loke ta un trabao grandi cu ta ser haci continuamente.
Wever a splica di e proceso cu tur aña den e ciclo presupuestario, prome cu e aña calendario cuminsa, mester aproba e presupuesto di e aña binidero. E aña aki tabata un aña inusual door di eleccion, pero usualmente prome cu 31 di december, presupuesto di e aña binidero mester ta aproba. “Den e caso aki, pa aña 2025, e presupuesto tabatin un financieringssaldo di 78,3 miyon florin, pues un surplus di 78 miyon florin, cu ta ekivalente na 1,1 porciento di parti di Pais Aruba. Y di parti di sector colectivo, esaki tabata 2,6 porciento.”
Wever a indica cu esaki tabata basa riba e cambio cu gobierno AVP-Futuro a haci entre otro door di aumento di reparatietoeslag, reduccion di accijns riba gasolin cu diesel, “y a resulta e ora den e surplus di 1.1 porciento. Y awe cu nos tin cifra di e prome mita di 2025, nos por bisa cu economia di pais Aruba ta bayendo den un forma hopi positivo, mas positivo di locual a wordo proyecta. Y e cifranan ta demostra esaki.” Segun Wever, e medidanan manera aumento di reparatietoeslag y reduccion di accijns a traduci den un miho poder di compra.
Wever a bisa cu na momento di analisa e cifranan di invoerrechten, di BBO, esakinan ta directamente relaciona na desaroyo economico, y cu ta mas halto di loke tabata proyecta. Esaki ta mustra cu e prestacion di economia ta miho, entradanan ta mas halto y gasto ta mas abao di loke a proyecta. “E resultado di esaki ta cu ban pone e surplus na e momento aki ta mucho mas halto cu e 1,1 porciento, y nos ta papiando di un surplus di 3 porciento na e momento aki di Pais Aruba, cu ta ekivalente na mas o menos 215 miyon florin compara cu e 78 miyon florin cu tabata proyecta den Presupuesto 2025,” e minister a splica. Pa loke ta sector colectivo [Pais Aruba + entidadnan cu ta pertenece na sector colectivo manera Serlimar, Svb, AZV, Universidad di Aruba, Stichting EPB, ATA] tabatin proyecta den Presupuesto 2025 cu e surplus lo ta 2.6 porciento, pero cu e conocemento di e prome seis luna, ta papia di un surplus di 5 porciento, cu ta ekivalente na casi 360 miyon florin, segun Wever.
Wever a mustra cu entrada a subi 23 porciento compara cu e mesun periodo den 2024, cu ta ekivalente na casi 160 miyon florin. “Casi tur ta hopi riba 50 porciento, locual ta indica cu e entrada di belasting cu a wordo proyecta pa prome mita di aña, ya a surpasa locual tabata proyecta.” Wever a bisa cu nan proyeccionnan tabata prudente, pero economia a desaroya miho di loke tabata anticipa.
Ademas, tocante e entrada di impuesto, cu a realisa mas di loke tabatin proyecta caba, Wever a bisa cu “e ta indica cu tin confiansa den economia di Aruba, tin confiansa di nos consumidornan, y tambe tin confiansa di nos empresarionan.”
Pa loke ta gasto, Wever a bisa cu gasto di personal ta “na 51 porciento, dus mas o menos na mita di e gastonan cu a wordo presupuesta den aña 2025.”
Wever a bisa cu ta interesante pa mira e categoria di Bienes y Servicio, cu te awo a alcansa 48 porciento di su presupuesto. “Categoria di Goederen en Diensten tin un discusion politico andando, cu gobierno a kibra su inversion, pero bo ta wak na e momentonan aki den e prome seis luna cu ainda no a yega, no a surpasa e mita di locual cu ta proyecta. Dus ta un bon desaroyo,” el a bisa.
El a nota cu tambe tin 90 persona menos den servicio di gobierno, pero cu tin aumento di gasto di personal, “debi na entre otro e indexering cu a wordo duna na e ambtenaarnan.”
Basa riba LAft, tin acuerdo cu gasto di personal por ta maximo 10 porciento di GDP, y pa aña 2025 esaki ta proyecta 7.3 biyon, pues esey ta resulta cu e gastonan di personal no por excede 730 miyon florin, y actualmente esakinan ta “claramente bao di djele. Y si bo sigui e tendencia aki pa fin di aña nos ta papiando di 9.1 porciento, y nos ta keto bay riba e bon caminda.”
Wever a menciona cu “un item importante cu nos ta monitor continuamente y cu ta parti di maneho financiero naturalmente ta e maneho di debe di pais Aruba, y e pago di interes.”
“Aruba tin un debe riba mercado internacional y un debe riba mercado local,” e minister a splica. “Esakinan ta core interes.” El a mustra un grafico cu ta mustra cu e interes proyecta pa 2025 ta 294 miyon florin, y ya a paga 122 miyon florin na interes e aña aki.
“Nos ta wak cu e aña aki nos ta keda percura pa paga interes y tambe e debenan cu ta madura. Recientemente nos a refinancia parti di e debe local, un debe, bononan di 165 miyon florin, y den curso di e resto di e aña mester refinancia un parti di debe riba mercado internacional tambe.”
“Di e necesidad pa financiamento di 533 miyon florin pa e aña aki, mester los af, ya caba a paga 241 miyon florin,” Wever a bisa, agregando cu a paga un parti cu surplus di gobierno y e otro parti cu bononan emiti den ultimo kwartaal, 365 miyon florin, pues a paga 45 porciento di loke mester a paga di debe e aña aki. Y pa loke ta interes, Wever a bisa cu “nos ta riba 42 porciento di pago di interes.”
E proyeccion pa e aña aki ta cu economia di Aruba ta bay ta 7.3 biyon florin, “y ora bo ta coy e suma di e debe, cu ta casi 5.2 biyon, compara esaki GDP, bo ta papiando di entre 70 cu 71 porciento di debt-to-GDP, y e norma cu nos a pone pa nos mes ta pa nos yega na 50 porciento, dus nos ta canando riba e bon caminda. Y mirando e financiamento cu a tuma lugar e aña aki cu fondonan propio di pais Aruba, bo ta wak cu na final di aña debe lo sigui reduci,” el a conclui.