Siman pasa, durante e Asamblea General di Aruba Food and Beverage Association (AFBA), minister di Labor, Wendrick Cicilia (AVP) a comparti informacion tocante e proceso di regularisacion – unda tur cu ta forma parti di economia informal lo inicia un trayecto di integracion pa formalisa nan status legal.
Siman pasa, minister Cicilia tabata invitado na e Asamblea General di Aruba Food and Beverage Association, y durante e evento, e mandatario a comparti diferente perspectiva y pensamento riba e maneho di Turismo y Labor. Ademas, Minister Wendrick Cicilia tabatin oportunidad pa splica con ta atende cu e retonan cu ta presenta.
Un di e temanan presenta tabata e scarsedad laboral cu tin den e industria. E prome paso tabata pa pospone e Arbeidsmarkttoets na DPL, y segun un comunicado di gobierno, “e decision aki ya caba tin efectonan positivo den e industria.”
Pero un comentario cu a hala atencion, ta cu e minister a tuma e oportunidad pa duna un primicia durante e Asamblea General di AFBA. Minister Cicilia a anuncia e proceso di regulacion. “Tur esnan cu ta forma parti di e economia informal ta bay inicia cu un trayecto di integracion di Inmigracion pa formalisa esnan cu no tin un status legal, pero si ta formando parti di economia informal,” segun e comunicado. “Cu e cambio aki nan por tin proteccion di e leynan laboral y alabes contribui cu finanzas publico. Tambe lo por yuda alivia e scarsedad di empleado cu tin na e momentonan aki.”
Amnistia
Siman pasa tambe, den comentarionan na un medio di comunicacion local, prome minister Mike Eman a duna indicacion cu gobierno ta preparando un proceso di “amnistia” pa hendenan cu ta na Aruba ilegalmente.
Premier Eman a informa cu ya a presenta un proyecto di amnistia den Conseho di Minister.
El a continua bisando cu e plan tin dos componente importante. Di prome, mester fiha e criterio bao cual ta bay duna oportunidad pa hende por formalisa nan estadia na Aruba. Y e di dos, “cu ta di mesun importancia, ta prepara e departamentonan pa nan por duna asistencia na hende, pasobra nos ta pensa cu ta basta hende ta bay reacciona,” prome minister a bisa. Eman a menciona cu Departamento di Inmigracion (Dimas) mester ta prepara pa e proyecto di amnistia, pero tambe otro institucionnan manera Censo y Ministerio Publico. “Y pa e aspecto ey, minister (di Husticia, Integracion y Transporte Publico, Arthur) Dowers merece e gran merito pa esaki, pasobra e ta encarga cune. E ta preparando tur e aspectonan aki pa asina ora nos tin e programa, nos por realis’e tambe.”
El a nota cu actualmente caba tin “desafio” cu e proceso di permisonan regular, y ya cu e pensamento ta cu na momento cu anuncia un programa di amnistia, ta bay haya hopi reaccion, “nos mester ta cla pa esey di bon forma, pa hende tambe keda satisfecho. No mester djis duna un oportunidad husto pa ley, sino duna oportunidad husto tambe de facto pa realisa e formalisacion,” Eman a declara.
Escasez di personal
Manera menciona, na april ultimo, minister di Labor, Wendrick Cicilia a anuncia un maneho temporal pa combati loke el a yama e “crisis laboral.” Segun e minister a informa, ta conoci cu ya pa algun luna tin un demanda alarmante pa forsa laboral den e sectornan manera hospitalidad y comercio. Varios gremio comercial a expresa nan preocupacion, señalando cu nan no ta logra yena e vacaturanan, locual ta pone un peso enorme riba e personal existente. E situacion aki ta forsa e empleadonan pa traha overtime regularmente causando cansancio extremo y eventualmente reduci e calidad di servicio, cual na su turno ta afecta e operacion di e empresa mes. “E continuidad di e empresa ta na peliger, y na momento cu bo no tin suficiente trahado, bo no por cumpli cu e demanda”, segun Minister Cicilia a bisa e tempo aya.
Pa yuda alivia e situacion aki, dia 24 di april 2025, Minister Cicilia, hunto cu Minister Dowers, a implementa un cambio temporal den e proceso di aplicacion pa permiso di trabao. Esaki ta encera e suspension temporal di e “arbeidsmarkt toets” individual cu tradicionalmente DPL ta haci prome cu DIMAS por trata un peticion.
Segun Cicilia, e ahuste aki ta un reaccion necesario pa acelera e tramite di permiso laboral, mirando cu e arbeidsmarkttoets individual ta crea un ‘bottleneck’ den un periodo caminda e demanda ta supera e oferta riba e mercado laboral.
Sinembargo, na momento cu a anuncia e medida aki, a crea hopi preocupacion entre trahadornan local, ya cu intencion tras di e arbeidsmartktoets ta pa sigura cu no tin un persona local capacita pa haci e trabao prome cu duna un permiso na un stranhero pa haci e trabao aki.
Den e entrevista cu Eman, e reportero a comenta cu “nos a mira durante añanan, sobre todo e ultimo añanan aki, cu hopi hende ta buscando trahador, cu nan no ta haya. Otronan kier trece nan di afo, pero tin un cantidad akinan cu no tin permiso, cu tin hopi aña na Aruba,” sugeriendo cu e maneho pa alivia e “crisis laboral” ta vincula na e proyecto di amnistia.
Imposible pa controla
Contestando si ya por bisa ki rekisito lo tin pa e amnistia, Eman a bisa cu “mester discuti e [detayenan] specifico cu minister Dowers, kende ta trahando hopi duro riba e programa aki.”
El a enfatisa cu “riba dia cu a presenta e idea den Conseho di Minister, cu tabata dos siman atras, tambe tabata e dia cu a cera e oportunidad” pa bin na remarca pa e amnistia. “Pasobra nos tabata sa cu despues di present’e na Conseho di Minister, lo bin rumor, y logicamente e preferencia, y e aspecto cu nos kier regla, ta pa hende cu ya ta akinan,” Eman a bisa. “Nos no ta bay crea un situacion unda hende cu ta scucha cu nos ta bay tin un programa lo bin.”
Eman a bisa cu ya e fecha limite ta fiha, unda hende cu tabata na Aruba caba na momento cu a presenta e proyecto den Conseho di Minister dos siman atras so lo bin na remarca pa loke el a yama e “formalisacion.”
Sinembargo, algo cu Eman no a menciona ta e hecho cu ta basicamente imposible pa comproba na ki momento precisamente un persona a yega Aruba di manera ilegal, pa motibo cu precisamente ta trata di hende sin documento. Esaki kiermen cu no tin un prueba si e persona a yega prome cu e fecha limite.
Den pasado, Gabinete Wever-Croes II tabatin un idea pa un plan di Amnistia, cu nan a yama un “flexibilisacion”, cu tabata bao maneho di minister e tempo aya, Glenbert Croes (MEP). E idea e tempo aya tabata pa regularisa hende cu a bin Aruba di manera legal – por ehemplo, como turista – pero cu a keda di manera ilegal, es decir, despues cu nan permiso of estadia como turista a caduca. Den e caso aki, lo tin manera pa comproba desde ki tempo e persona ta na Aruba. Sinembargo, te awo gobierno di AVP-Futuro no a comparti mas detaye di e proceso di regularisacion cu ta contemplando.
Mirando cu premier Eman a indica cu minister Dowers lo ta esun a cargo, Bon Dia Aruba a dirigi pregunta na e minister concerni buscando mas detaye siman pasa. Minister Dowers a indica cu e siman aki lo bin cu mas informacion, pero te diaranson, no a ricibi mas comunicacion riba e topico aki.