Comunidad tin e opcion pa entrega keho contra maltrato di familiar of cliente den casnan di cuido pa anciano na IVA, esta Inspeccion di Salud Publico di Aruba. Esey ta e instancia cu ta investiga y ta atende tambe cu e kehonan aki. “Y no ta di awor cu IVA ta haci e trabao aki,” Minister di Salud Publico drs. Mervin Wyatt Ras a mustra.
Bon Dia Aruba a tuma contacto cu e Minister a raiz di e publicacion di NOS riba e estado di cuido di hende grandi na Aruba. E imagen cu e reportahe a pinta ta uno unda e instancianan priva di cuido no ta brinda e calidad rekeri. A base di e reportahe aki tambe a drenta un opinion di un ex colaborado di e direccion di cuido di mayor, DOZ, Lia de Jongh kende a critica Gabinete actual di a ‘freeze’ e delta plan formula pa atende cu e crisis den cuido di hende di edad.
“Ami no a institui ningun ‘freeze,’” Wyatt Ras a bisa Bon Dia Aruba. “Mi ta bishitando tur institucion y fundacion cu ta cay bao di mi encargo. Ainda mi ta poniendo e puntonan, pa formula un maneho cu ami ta kere aden y presenta esaki.”
E Minister a mustra cu e ta bon na altura di e trabaonan y sondeonan cu a tuma luga bao e ex mandatario encarga cu e cartera di cuido di hende grandi, esta Ursell Arends. Y a enfatisa cu e, como Parlamentario a sostene e ley Casnan di Cuido na 2017. E mesun ley a permiti creacion di DOZ. “Nos tin e direccion aki y e mester haci su trabao. Tabatin diferente iniciativa di e Minister anterior, y prome cu mi dicidi si ta sigui cu tur, mi mester papia cu diferente actor y esey nos ta haciendo awor.”
E Minister a bisa cu e ta hopi consciente di keho y cu IVA ta haciendo su trabao. No ta informacion cu ta comparti cu comunidad, pero a interveni den varios caso y hasta e para operacion di uno te ora cu nan drecha nan funcionamento. “IVA ta al dia cu esakinan. Asina cu nan haya un keho, nan ta atende cu e caso mesora. Hasta si no haya keho directo, pero ta tuma nota di cualkier critica, nan por actua. Den e caso di e reportahe di NOS, IVA a bisa cu nan no a ricibi keho ni tabata na altura di e problemanan specifico,” e Minister a bisa. “Na momento cu mi a reuni cu tanto e direccion como IVA, ningun tabata sa di e kehonan.” Ambos instancia a haya straño cu no a acudi na nan pa e kehonan y pa Mervin Wyatt Ras e ta un punto remarcabel cu hopi hende na Aruba no ta consciente cu por entrega keho na IVA. Particularmente pasobra e ley ta di 2017 y e direccion Cuido di Hende Mayor ta existi desde 2018. “Tin ocho aña cu IVA ta existi.” E Minister a splica cu a papia cu e instancia riba forma pa trece na conocemento publico kico ta e tarea y con pa entrega keho. “Nos ta bay introduci tambe un ‘meldpunt’ pa ora tin descuido, maltrato, violencia di nos grandinan. Esey ta den e analisis caba.” Lo traha riba e meldpunt aki cu e propio casnan di cuido , ya cu tur mester cumpli cu e exigencianan di calidad. “Como Minister nobo, e ta importante pa mi sinta cu nan, ya cu nan mester carga esaki.”
Mervin Wyatt Ras en todo caso ta sigura cu como Minister, e no a ‘freeze’ nada di locual ta haciendo caba, pero si kier mas punto concreto pa e por ehecuta su vision. “Mi no ta kita algo di un hende. Mi ta hopi sorprendi.” Su punto di salida ta colaboracion cu tur instancia, pa tur tin e nanishi den e mesun direccion, particularmente pa cumpli cu e exigencianan di calidad cu a formula y cu instancianan di cuido di hende grandi mester cumpli cu nan. “Mi a caba di ricibi nan, mester analisanan pa despues cuminsa implementa e lista di exigencia di calidad. Pero sigur si, mi ta trahando riba un plan di maneho hunto cu DOZ y IVA y den esey lo hiba tur e analisis traha.”
Fondo
E plannan ta grandi, sinembargo e presupuesto disponible ta limita. E acceso na fondonan ta depende di acuerdonan cu otro Minister, pa haya e fondonan necesario. “E suma no ta alcansa pa tur cos cu kier haci. Nos a pone hopi prioridad den comienso di Gobierno pa duna personanan di edad halto mas placa den cartera. Pues e sumanan a bay esey, pasobra hopi hende no tabata logra cu locual tabata ricibi.” Wyatt Ras a bisa cu ademas, tin hopi hende grandi cu no tin derecho di pensioen pero mester di ayudo, y cu esey ta un di e problemanan grandi cu ta na horizonte. “Nos kier a acomoda e gruponan aki pa nan no pasa miseria.” Consequentemente, Gobierno a aloca 450 mil florin pa Fundacion Pa Nos Comunidad por percura pa paketenan di cuminda pa hendenan di edad halto. “Nos hendenan toch ta pasa trabao.”
En todo caso, ta trahando plan pa cursonan pa trahadonan den e sector, y esey tambe lo tin su prijs. DOZ tambe ta studiando posibilidad pa subsidia parti di e costonan di centronan. “Pero Gobierno no tin hopi placa. Mester mira con pa regl’e di tal forma, pa esnan cu ta traha na e centronan aki toch por cumpli cu calidad.”
Cuido na Cas
Banda di e tres centronan di cuido di SABA, y como 17 centro di cuido priva, tambe tin hopi hende di edad halto cu ta na cas. E maneho di Minister Wyatt Ras lo ta dirigi na e grupo aki tambe, unda kier yuda esnan cu ta cuida nan familiarnan na cas. E mes tin e experiencia ey, cu su mesun mayornan y ta reconoce cu e por a paga hende pa yuda. Sinembargo, hopi famia na Aruba no por paga pa ayudo. “Tin hende ta stop di traha pa cuida nan mayornan y nan mes ta haya problema financiero.” Como tal, e tin atencion pa e grupo grandi aki tambe.
Minister Wyatt Ras ta sigura en todo caso, cu ta trahando riba diferente angulo di e problema pero ta pidi si pa famianan di personanan den e casnan di cuido pa hende grandi, duna un man y bishita nan hendenan cu mas regularidad. Asina por crea mas control y tambe comprension pa e trabao, ya cu no tur blauwsa riba cuero ta un señal di maltrato. “Ta hendenan cu tin cuero fini cu mesora ta bira blauw. Pues no sin mas ta un maltrato. Pero por distingui unicamente si ta bishita regularmente,” Wyatt Ras ta ilustra.
Sinembargo, na momento di duda, semper mester entrega keho na IVA, sin cu mester tin miedo pa un tipo di represaya, pasobra e sistema di traha di inspeccion ta sigura anonimato, tanto pa esun cu entrega keho y e cliente di e centro. “E sistema ta traha si informa IVA. Den pasado a hasta cera un centro,” Minister Mervin Wyatt Ras a enfatisa.