Despues di basta tempo di silencio, nos por a tuma nota di e comunicado di prensa di ministro encarga cu e.o. asunto di energia, anunciando un MOU cu e consorcio Spaño Acciona Energia, pa construi un planta di produccion di hidrogeno na Aruba. Riba su website e compania a confirma tambe e convenio y a duna algun detaye di loke e proyecto ta encera. Y di inmediato ta surgi aki algun interogante, no tanto pa loke e compania ta bisa di bay haci, sino mas bien e proyecto manera e mandatario ta mira esaki. Kico ta e caso?

Cu e compania ta papia di e construccion di un planta di produccion di hidrogeno ‘berde’, a base di energia produci pa un proyecto di energia renovable pa propio consumo. E exceso di e electricidad produci lo ser usa internamente riba e isla pa reduci e uso di combustible fosil importa. Tambe e consorcio ta papia di “lo apoya e entidadnan di energia propiedad di estado di Aruba den desaroya e infrastructura necesario pa construi un ecosistema di hidrogeno renovable riba e isla y explora uso suplementario pa hidrogeno berde, incluyendo oportunidad di exportacion.”

Na mes momento e ministro ta papia di un “refineria di hidrogeno”, cu ta parti di un “valley di hidrogeno”, pa desaroya “otro componentenan di inversion energetico, plantanan hydrokimico cu ta bay produci diferente productonan basa riba hidrogeno cu lo nifica e transformacion di Aruba su refineria.” Nos a cita aki for di e relato di prensa ministerial. Awor, pakico ta ridiculo pa yama e proyecto aki un refineria? Wel simplemente e no ta. Tecnicamente nos ta papia di un refineria ora ta trata di un planta quimico cu ta purifica un substancia quimico o ta converti esaki den diferente otro producto quimico deriva. E termino ta mas tanto usa pa refinacion di petroleo y sucu. Den e caso di un planta di produci hidrogeno ta trata di usa awa y electricidad pa converti e awa den hidrogeno y oxigeno. Si kier yama esey un refineria e no ta make sense, pero nos tin libertad di expresion, no?

E problema pa usa e termino aki, ta pasobra ta pretende di a haya un ‘solucion’ pa e refineria di petroleo, unda finalmente despues di tanto aña gobierno a yega na reconoce cu e no tin un futuro, algo cu e medio aki a vocifera pa mas di un decada caba. Es decir, ta ‘bende’ e planta di hidrogeno como un continuacion di e refineria actual, pretendiendo di a logra ‘salba e refineria bieu’ y dun’e un otro destino, loke absolutamente no ta berdad. Nos no tin problema cu ta bay den produccion di hidrogeno, siempre y cuando ta tuma na cuenta e desafionan cu un proyecto asina ta representa, pero esey na otro ocasion.

Kico ta haci cu e refineria bieu?

E pregunta clave cu mester contesta awor ta: Kico ta bay haci cu e refineria bieu, si gran parti di e planta extenso aki no tin ningun uso mas? Nos por imagina cu un parti chikito ta usable, manera e suministro di coriente y awa cu tin nan infrastructura pa un gran parti caba, pero que hubo di e curazon di e refineria, e ‘stills’ di e proceso primario di destilacion, e dos ‘delayed coker’nan cu no tin ningun uso mas, etc. Cu o sin proyecto di hidrogeno, tin e tarea enorme di deshaci di miyones di tonelada di metal, pa no papia mes di deshaci di e cantidad grandi di material peligroso pa salud manera asbest, enfin henter e infrastructura petroquimico cu ta obsoleto y simplemente no por keda para putri mientras ta trahando algo nobo. Cu otro palabra: kico ta e plan di desmantela e refineria? Ta bin un destaho publico pa companianan serio cu tin experticio den e ramo aki? O ta bay laga haci esaki den un proceso scondi, sin transparencia, pa esnan cu e compania doño di e propiedad ta desea di duna e obra ey? Y seguidamente otro pregunta importante: Ken ta bay paga e desmantelamento aki? En todo caso no Acciona Energia, ni tampoco Eagle LNG, cu por cierto nos tin hopi tempo sin tende di e ultimo menciona aki…

Nos tin e impresion cu e anuncio ministerial tin un par di obhetivo cu merece mas atencion. Na promer lugar cu e propaganda barata di yama e proyecto nobo un refineria, e mandatario ta purba claim cu di algun manera toch el a logra su meta pa ‘salba’ e refineria. Ta obvio cu di ningun manera esey ta asina y no ta kita su responsabilidad pa e desmantelamento. Ta obvio tambe, for di e declaracion di e propio Acciona, cu nan lo construi e planta di hidrogeno, y fuera di esey nan ta pendiente di e plannan di Aruba mes pa amplia den otro proyecto…

Nan no tin ni un plan pa exportacion, loke nos no ta haya straño, pasobra nos a publica ampliamente riba e desafionan pa logra esaki, mirando e desaroyonan di hidrogeno den nos region. E plan di un compleho industrial cu hidrogeno como base na e momento aki no ta mas anto cu plannan no divulga o splica di gobierno di Aruba. Nos por imagina cu nan no ta asina leu ainda pa duna mas detaye di kico realmente e expansion den un ‘hydrogen valley’ ta bay encera. Pero en todo caso lo por cuminza splica pueblo ki dia ta desmantela gran parti di e berdadero refineria, y mas importante: ken ta bay paga?