Hopi aña pasa un ministro Hulandes tabata di bishita cerca su colega di Aruba y a dicidi di pone un reunion cu e demas coleganan di Aruba cu tabata por na e momento ey. E reunion a cuminza cu un empleado publico di nivel universitario cu mester a duna un ‘overview’ di Aruba su economia y sociedad pa e huesped distingui. Despues di a menciona entre otro e cifranan di poblacion di e tempo ey, y e densidad di poblacion cu e tempo ey caba cuminza bira un preocupacion, pero no na nivel ministerial, e ministro responsable pa economia a tuma palabra. El a gaba e desaroyo economico fuerte di e momento ey y, refiriendo na e crecemento poblacional a bisa cu “Nos ta na caminda pa 100.000 habitante proximamente, y despues nos ta bay pa 150.000, talvez 200.000 o mas…” Su cara sonriente y triunfante a cambia ora e ministro huesped a bira bis’e secamente: “Ik weet niet of je dat zou moeten wensen.” (“Mi no sa si bo mester desea esaki”). Den un solo frase e mandatario Hulandes a desarma henter e deseo descabeya di e ministro di Aruba. Por ta cu ta pesey en general nos mandatarionan no gusta deal cu nan coleganan Hulandes, pasobra ta e tipo di reaccion directo, pero al caso, aki bo sa haya… Pa scapa e asunto na e momento, un poco ‘embarassing’ aki, a gradici e beleidsambtenaar cu a duna e presentacion, y a cambia pa otro tema.

Pakico e introduccion aki cu, nos ta reconoce, ta un poco peculiar? Pasobra di un manera e ta ilustra den un cierto epoca e pensamento na nivel ministerial unda tabata pensa cu ‘the sky is the limit’ den sentido economico, y cu e manera di pensa ey no a desaparece ainda. Nos ta actualmente mas di binti aña despues di e suceso describi ariba y mester bisa cu Aruba no a crece yega na 150.000 ni 200.000 habitante, pero no por bisa cu esey tabata fruto di gobernacion cu sabiduria. Kico si a pasa? Nos a yega na 100.000 habitante, hasta na 109.000, loke a pone nos na un densidad poblacional di mas di 600 persona pa kilometro cuadra. Despues a bin Covid-19, nos a baha na algo den careda di 107.000 habitante y no ta creciendo mucho mas, aparentemente. Sin embargo, e efecto di urbanizacion y infrastructura pa por atende e poblacion a crea caba un situacion cu pa mayoria di hende ta asina cu no tin mucho espacio mas pa bay, cu excepcion di… gran parti di nos mandatarionan den ultimo 30 aña. Tur cos cu ta parce facil pa splica hende di inteligencia normal, ta resulta un tragedia pa splica esnan cu si ta kere cu nos cielo ta sin limite, o en todo caso ta nega di atende e problemanan di strategia poblacional aki.

Contal cu den e dianan aki nos ta haya cifranan di proyeccion di con nos por yega, dentro di no mucho tempo, na un poblacion bastante mas grandi, dependiendo di cuanto camber di hotel bin acerca ainda. Dos mil camber acerca? Mas di 11.000 habitante acerca. 3.000 camber? Conta un bon cinco mil acerca. Esaki ta cifranan exagera? Nan por parce, pasobra no ta nos mes a caba di splica con na 2020 nos poblacion a bira mas chikito? Si, pero nos no a bisa acerca cu esey ta e cifranan di e poblacion oficial; nos no a conta e probable 15.000 stranhero sin permiso aden. Anto, asina actualmente nos tin caba por lo menos 122.000 y cu esey riba 600 pa km2 atrobe. Cu un aumento di camber di hotel y otro acomodacion nos facilmente lo yega na 135.000 o mas. Aparentemente e daño ta haci caba y nos lo mester bay enfrenta e problemanan cu ta bin como consecuencia. Sin embargo, esey no ta e problema mas grandi…

E problema mayor ta cu aparentemente na nivel gubernamental NO tin disposicion pa atende y discuti e asuntonan aki abiertamente. Henter e problema di nos desaroyo poblacional ta parce manera un tema ‘tabu’ cu na nivel gubernamental ningun hende ta toca. Ta ironico pa actualmente tende un mandatario Hulandes den conversacion cu un comision di Tweede Kamer expresa su preocupacion pa e poblacion ilegal na Aruba, cu tur consecuencia cu esey tin pa e pais, entre otro tambe e gastonan medico scondi cu nos ta paga… Nos ta tende nos mandatarionan ta papia di e asuntonan aki? No, cu excepcion di uno cu ta pro pa legaliza tur hende, pero tampoco ta yega na toca e asunto den tur su facetanan. No ta cuestion di simplemente yega na un pordon general, mientras di otro banda tin ta grita pa habri frontera, mientras cu nada a drecha ainda na Venezuela, unda un debacle electoral na fin di e aña aki por conduci na un proximo ola di migrante di e pais ey. Tin vez ta parce cu nos tin liderazgo no ta lesa corant ni subi internet, pa pone nan mes na altura di loke ta pasando den nos alrededor.

Fuera di tur esaki, nos situacion demografico ta pidi pa atencion urgente. Na 2023, pa promer biaha den nos historia, nos tabatin un crecemento negativo, unda e cantidad di fayecimento, alrededor di 820 – 830, a surpasa e cantidad di nacimento, entre 740 pa 750. Kico esaki ta significa? Cu no ta cuestion di cuminza grita pa ‘dal porta cera, no laga niun drenta mas’… Nos mester, de ‘una vez por todas’, hende na timon den gobernacion cu no ta solamente expresa nan soño o deseo, pero ta dispuesto di acepta algo di ciencia den esaki…