Awor mas cu nunca comunidad mester tene cuenta cu e vector of sangura Aedes Aegypti cu ta transmiti dengue, chikungunya y/of zika ta presente riba nos isla. Asina director interino di departamento di Combatimento di Sangura (GKMB), Luis Chong a indica na Bon Dia Aruba.

Na ocasion aki tanto GKMB como departamento di Salubridad Publico (DVG) ta alerta nos comunidad pa evita criadero di sangura mirando e situacion interno di Covid. Ya cu di un banda presencia di Covid ta limita pa GKMB por realisa nan respectivo control regular den e viviendanan. Pero tambe mirando e cantidad di yobida cu a cay recientemente, no ta wordo descarta cu casonan di dengue y otro malesa transmiti dor di sangura Aedes Aegypti por cuminsa crece tambe na Aruba.

Dobel transmision

Ya caba DVG a cuminsa cu un campaña cu ta wordo divulga den medio di comunicacion, y tambe riba social media. Nan ta haya hopi importante pa comunidad por haci limpi rond di nan cura y deshaci di awa acumula pa Aruba no mester haya un dobel transmision, esta un persona cu Covid, y ademas, e persona tin dengue.

Ya caba nan a cuminsa tuma nota di cierto hendenan cu ta bayendo nan dokternan cu cierto sintomanan parecido na Covid. Pero despues di haci un test di Covid, e ta sali negativo. Den e caso aki por ta malesa transmiti pa e sangura Aedes Aegypti ta cuminsa lanta cabes rond di nos isla. Ta importante pa nos comunidad ta consciente di e situacion aki, y asina hunto cera cabes pa yuda combati sangura cu e instancia concerni. E ta e forma cu nos por mantene e casonan di dengue, chikungunya y/of zika na un nivel abao.

Chong a trece dilanti cu nan por wak cierto casonan di hendenan cu ta meld dokter pa nan haci e test di Covid, y nan test ta sali negativo, apesar cu nan ta presenta e sintomanan. “E sintomanan di griep ta parecido na e sintomanan di dengue. Dolor di cabes, keintura y tin biaha sacamento, calafriu,” el a bisa.

Den cuadro di e situacion aki, otro yamado cu nan ta haci na comunidad y tambe por ta na e dokternan di cas, pa nan tene cuenta cu e dobel transmision di Covid y dengue. Ora e persona ta meld nan dokter di cas, e por ta pendiente cu si e pashent ta test negativo pa Covid, pa nan dobel check si e sintomanan ta debi na un malesa transmiti pa sangura.

Pa nan ta importante di por haya e informacion aki na tempo pa asina GKMB por contraresta si un dengue surgi, pa e no sigui plama. Tambe seguramente un carta ta bay sali pa e dokternan cas y esunnan cu ta atende cu e pashent, pa nan tene cuenta ora cu nan ta wak e sintomanan di Covid pa nan no descarta e posibilidad cu e por ta un malesa transmiti pa un sangura tambe. “Pa nos por gara esaki na tempo,”

Situacion di dengue

Chong a bisa cu ultimo añanan nan tin e situacion di dengue hopi bao control. Tin biaha, ocasionalmente, nan ta haya pik di cantidad di sangura, pero no tur ora esey ta bin compaña cu cantidad di casonan di dengue.

Loke si nan por wak den nos region por ehempel, ta paisnan manera Colombia, Brasil, Nicaragua; y den nos Caribe mes, entre nan Republica Dominicana, Trinidad y otro islanan, nan tur den e ultimo añanan a haya un brote y epidemia di dengue. Den e caso aki -segun Chong- nan ta presenti cu eventualmente esaki lo por ta posibel na Aruba. Awor cu e fluho di operacion aereo ta restringi e posibilidad cu e posibilidad di caso di dengue lo por bira un tiki menos. “Pero nos pueblo ta susceptibel pa un outbreak di dengue,” el a declara.

Chong a argumenta cu un motibo ta cu nos tin hopi tempo sin haya un brote di dengue. Nos tin hopi hende den nos poblacion cu no a yega na contacto cu e malesa aki ainda. E di dos motibo ta cu nos tin e sangura. Na momento cu awa ta cuminsa cay, nos ta haya e sangura aki den abundancia. No ta cuestion di ta fatalista ni sensacionalista tampoco, pero e situacion t’ey mirando e situacion cu tin rond den Caribe y experiencia den otro paisnan bisiña.

Aedes Aegypti

Aedes Aegypti ta e sangura cu den boca di pueblo e ta wordo yama e “sangura di pata blanco.” E ta un sangura basicamente endemico ya cu unda bo tin hende, bo ta hay’e. Considerando cu tin hende cu tin hopi cos rond di nan cas, nan mes ta dune oportunidad pa e ta rond di nos.

“Si nos no tin esey, e sangura no lo tabata endemico na Aruba,” el a bisa. Ya cu nos no tin riu cu ta para henter aña y tampoco plat di awa cu ta para henter aña. Practicamente nos ta fomenta e luganan unda e sanguranan aki ta bruin. E debi na esaki e sangura Aedes Aegypti t’ey.

E mensahe ta pa e hendenan ta mas cauteloso den e tempo aki y mas proactivo pa elimina criadero di sangura pa nos por evita cualkier brote (outbreak) di otro malesanan cu lo ta mas pio mirando e situacion di Covid cu nos ta aworaki.

Chong a retira su yamado pa cada un di nos check rond di nos cas pa evita e problema di criadero di sangura. Y si nan ta sinti problema cu nan no por resolve, nan por yama libremente na GKMB. “Nos ta disponibel claro pa duna informacion y pa yuda resolve nan problemanan,” Luis Chong a declara na e matutino aki.