Curaçao tin un asina…

Djis un articulo casual den corant di ayera… Ministro na e isla hermana ta nenga redondamente di contesta carta di Ombudsman. Y kico esaki ta implica? Cu e ombudsman no por haci absolutamente nada. Pasobra henter e idea di un Ombudsman ta basa riba e concepto di gobernacion drechi, unda e autoridadnan gubernamental cu ta confronta cuestionamento, basa riba ley di Ombudsman, ta trata su peticion o pregunta cu e respet corespondiente, y ta busca sinceramente solucion pa e problema presenta.

Den otro caso caba, di algun tempo pasa, autoridad cuestiona a bay te na huez pa purba proba, cu den nan caso Ombudsman no tin nada di bisa nan, pasobra nan tereno no ta su tereno, sabiendo masha bon cu esey no ta berdad. E autoridad no a haya razon, pero igualmente no ta obliga legalmente pa cumpli cu e deseo di e Ombudsman. Kico ta e problema aki? Nos ta toca aki curason di henter e asunto, y esey ta cu e idea di introduci un Ombudsman ta cu tur e participantenan, tur e entidadnan gubernamental cu ta suheto na un evaluacion di Ombudsman encuanto nan manera di atende nan tareanan, a base di keho di ciudadano, ta reconoce e utilidad di e Ombudsman pa yuda detecta proceso administrativo gubernamental cu no ta cana bon, y ta usa e casonan treci dilanti como un estimulo pa mehora nan mes organisacion.

Pero esey ta implica cu e entidadnan ey mester reconoce cu ta esaki ta e meta, ora cu nan confronta critica di banda di e Ombudsman. Pero esey ta asina? Na otro pais talvez, pero no den e cultura di arogancia y soberbia, riba cual aparentemente cerca nos un gran parti di operacion gubernamental ta basa. Claro cu nos no kier ofende e par di excepcion cu tin di servicionan gubernamental cu ta haci un esfuerso admirable pa opera na un manera mas conveniente posible pa e ciudadano cu nan mester atende. Lamentablemente nos no por bisa esey di un mayoria di e servicionan gubernamental. Y esey ta logico tambe. E problema no ta origina cerca e departamentonan mes, sino cerca e forma cu poder politico ta expresa su mes den contacto cu e ciudadano.

Nos sistema politico ta basa riba e ehercicio di poder, den contexto di un relacion di dependencia di e cliente (ciudadano) di e ‘patron’ politico. Di ey e termino ‘patronahe’. E patron naturalmente den tempo di eleccion tin mester di e voto di e cliente pa e por drenta den oficina di gobierno y tuma rienda den su man, pero unavez cu e logra esey, otro gai ta canta. Ta supone cu e cliente mester ta modesto y sumiso, ora e yega na e oficina di e caudillo cu e mes a yuda pone den e driver’s seat, y no kere cu ta na su cas el a yega. Esey ta conta mas ainda pa e ciudadano cu no a vota pa e gobierno di turno, cu ta haya un recepcion den e estilo di ‘kico bo ta bin haci aki? Ken a bisa bo cu bo por haya algo haci aki?’ Un biaha mas, aunke no tur caminda ta asina, e cultura dominante den gobernacion ta cu ta trata e ciudadano manera un persona cu a bin busca fabor, y cu en principio e no ta haya nada, a menos cu…

De repente, cu e cultura mahos aki full den operacion, nos ta haya nos obliga di importa modelo di mehoracion di aparato gubernamental, di paisnan cu sa cu nan prestacion riba tereno di servicio na publico ta bon, entre e mihonan di mundo, pero keto bay no ta satisfecho cu loke nan a logra. Anto ta surgi un ley por ehemplo pa implementa loke cerca nos yama LAR, cu mester ta un acceso facil pa e ciudadano, pa por apela den caso di un decision gubernamental cu cual e no ta di acuerdo. Pero si no tin un reconocimento di e aparato den su totalidad cu esaki ta e meta, unda nos ta keda? Di tur banda ta bin sabotahe di e ley, pasobra e ta atenta contra e cultura dominante cu ta honra e arogancia reinante.

Esaki awor, ta e contexto den cual tur partido ta na fabor pa introduci un ley pa institui un Ombudsman na Aruba. Nos no ta esun pa para nan den e afan ey, pero carga speransa cu e ta bay cambia e cultura di soberbia den gobernacion, esey lamentablemente nos no por kere. Rapidamente e pober Ombudsman lo ripara cu el a keda nombra como watchdog, pero cu e no tin djente. Simplemente pasobra esun cu a duna e cacho bida, tabata desea uno sin diente. Y ta lastima, pasobra aki cerca, na Bonaire, tin un Ombudsman Hulandes cu ta haci bon trabao, pasobra e autoridadnan Hulandes na e isla ta reconoce su papel den mehora servicio pa publico y ta reacciona, no contento, pero si reconociendo nan eror, pa mehora e asunto. Nos no ta mira esey sucede aki, si e partidonan politico no ta dispuesto di cambia nan cultura prome. Sin esey, e ta nada otro cu mas burocracia, pa nos paga.