Un di e otro puntonan cu ta señala den e ultimo ‘Uitvoeringsagenda’ entre Hulanda y Aruba ta e presencia, o den cierto caso, ausencia di dato y estadistica confiable. Esey ta un preocupacion pa hopi aña caba, y si no ta pasobra Hulanda ta sinti e estorbo ey den e analisis cu nan ta trata di haci actualmente, probablemente di banda di gobierno di Aruba nos no lo a haya di tende esaki. Y pakico no? Pasobra pa hopi aña caba gobierno(nan) sucesivamente ‘a siña biba sin cifra’ adecuado. Esaki pa varios motibo. Un di nan ta cu si no tin cifra confiable, anto bo contrincante den oposicion tampoco tin. Esey por ta un pensamento hopi practico, y bastante cinico, pero cu tin e desbentaha cu abo como esun cu ta goberna tampoco no sa unda bo ta para, pa un cantidad di asunto. En todo caso, por tin mas motibo, noble o menos noble pa mantene nos situacion como pais pa loke ta cifra den e estado cu e ta, pero cu nan no t’ey ta un hecho y si nos kier papia di bon gobernacion, atrobe y ainda, anto bo no por basa bon maneho y planificacion riba ausencia di dato.

Y si nos mira solamente e obhetivonan di e Uitvoeringsagenda nos dilanti pa e proximo periodo, nos ta mira varios tereno unda ta indispensable pa nos actualiza nos informacion pa por move den futuro cu e tema. Esey ta conta pa por ehemplo finanzas publico, unda regularmente e tema ta subi mes di e placa cu ‘gobierno tin riba caya’. Esaki ta un tema interesante, pasobra e ta duna hopi di nos e argumento na gobierno, cualkier cu t’ey, pa ‘bay busca e placa ey y no molestia mi’. Un argumento basta cheap pa indica cu otro hende lo mester paga y no abo. Naturalmente esun cu no debe, no meste teme, pero esey no ta e punto. E asunto clave ta cu un gran parti di e suma ey ta incobrable. Pa un parti ta trata di e acumulacion di interes durante hopi aña riba impuesto debi, y si no por cobra e suma capital, anto e interes tampoco.

Talvez mas importante cu e informacion tocante impuesto, ta atencion na loke ta yama e registronan basico, pa cualkier pais. Eseynan ta e registronan di persona, di organisacion y di bienes inmobil (vastgoedregistratie). Mester bisa cu aki tin un situacion cu ta varia di un instancia pa otro. Den ultimo añanan tabatin un mehoracion bastante bon den e registro di persona (Censo), cu ta haci cu e datonan ta hopi mas confiable. Pa loke ta registracion di bienes inmobil, no ta e calidad di e datonan ta tanto e problema, sino mas bien e accesibilidad di e sistema pa un ciudadano, unda por mehora bastante. E otro registro ta esun di organisacion, cu ta e registro mercantil (comercial) y registro di fundacion na Camara di Comercio. Ta necesario unifica e registronan, integra y mehora tur organisacion den un database, cu hunto cu e otro registronan mester ta disponible pa tur entidad estatal. Ademas ta bira tempo pa cuminza usa e codigonan standardiza di adres, tipo di negoshi/organisacion y profesion den tur database gubernamental, loke lo ta un avance hopi grandi pasobra lo por haci analisis mas detaya cu dato intercambiable, y cu no ta solamente un beneficio pa gobernacion so, sino pa henter comunidad, tambe pa e comunidad empresarial. Un punto central di mehoracion ta e accesbilidad di dato confiable di mercado laboral, cu por bay hunto cu otro entidadnan pa loke ta e set up, manera e registro di seguro social y seguro medico, pa loke ta trata e datonan basico di empresa y persona.

Tur esaki ta requeri un cambio di mentalidad den gobernacion tambe, unda cu, a base di bon proteccion di datonan personal confiable, lo mester bin hopi mas transparencia y colaboracion pa yuda divulga informacion util. Si tin persona cu ta opone esaki, nos lo kier puntra nan: con bo ta kere cu e economianan mas avanza di mundo a yega ey, a base di e mesun secrecia cu nos gobiernonan ta practica? No, nan ta hopi mas habri cu informacion, consciente di e hecho cu nan sector empresarial no por avanza si nan no por dispone di datonan clave di tur diferente sector economico, pa por basa nan decisionnan como empresa riba esaki. Si no hacie asina, anto bo mes como gobierno ta bira un estorbo pa bo propio empresarionan. Y esaki ta un aspecto cu no ta tuma na cuenta hopi ora ta critica nos gobierno(nan) pa nan conocido ‘red tape’, algo cu naturalmente mester atende cu diligencia tambe.

Banda di mihor organisacion di informacion, e ta requeri un cambio di actitud tambe cerca nos politiconan, especialmente esnan cu ta cla pa condena tur cos cu Hulanda ta propone. Riba e tereno describi aki ta unda nos por gana como pais, pasobra na final di e trayecto nos lo tin un gobernacion cu por opera mucho mihor y ta capaz di duna servicio hopi mihor na publico tambe. Esun cu tin un problema cu esey, ta e mester bin dilanti y splica ta kico ta su problema cu ta propone pa e pais haya un mihor sistema di informacion general. Nos ta keda pendiente.